Kantelonderzoek

Transitiekunde is de wetenschap die laat zien hoe transities (ingrijpende en onomkeerbare kantelingen van systemen in de samenleving) tot stand komen en hoe ze worden gestuurd. Dat is de definitie van Jan Rotmans zelf. Daarmee is nog niet meteen helder wat de transitie en het kantelen volgens Rotmans inhoudt. Een kantelpunt is volgens Rotmans een kantelperiode, waarvan de spanningsboog gedurende meerdere decennia wordt aangespannen. Het gros van de bevolking bivakkeert nog niets vermoedend 'In het oog van de orkaan', zoals Rotmans zijn eennalaatste boek betitelde. Wie overigens zoekt op transitiekunde komt vrijwel direct uit bij Jan Rotmans.

Volgens hem bevindt Nederland zich op een kritische grens. Daarom bouwt hij momentum op door een team van verbinders, kantelaars en frisdenkers om zich heen te verzamelen. Wat is kantelen als je het hebt over abstracte begrippen zoals 'sociaal', 'economisch' en 'ecologisch'? Hoe bestudeer je die transities, en wanneer is een systeem gekanteld?
 

Een kantelpunt, volgens Rotmans, is het punt waarop ingezette veranderingen naar een nieuwe samenleving onomkeerbaar zijn, gekenmerkt door een periode van instabiliteit. De status quo wordt bekritiseerd en er groeien vernieuwende initiatieven. Bijvoorbeeld in bedrijven, gemeentes of op grotere en kleinere schaal. Voor een kantelpunt zich voordoet, zijn er al een aantal processen aan vooraf gegaan. In de transitiekunde worden onder andere die processen geïdentificeerd.

Transitiekunde focust zich op "fundamentele verandering in de structuur, cultuur en werkwijze van een maatschappelijk systeem". De onderzoekers willen antwoord geven op de vraag hoe transities op maatschappelijk niveau ontstaan, en in kaart brengen welke kenmerkende dynamiek hierbij hoort. Deze informatie kan weer gebruikt worden voor het sturen van verandering.

Om het transitieproces te versnellen en de goede richting op te sturen, kunnen katalysatoren worden toegevoegd. Een voorbeeld daarvan is Rotmans team van Nederlantkantelt.nl. Door een netwerk op te bouwen van initiatiefnemers, wetenschap, overheid en bedrijven, wil hij Nederland een duwtje geven in de richting van duurzaamheid op sociaal, economisch en ecologisch vlak.

Rotmans is oprichter van het onderzoeksinstituut DRIFT, dat bekend staat om hun onderzoek naar transitiemanagement, een specialisatie die binnen het overkoepelende transitiekunde valt.

Een transitie begint met een unheimisch gevoel van veel mensen dat er een verandering aankomt, hoewel niemand echt de vinger op de zere plek kan leggen. Mocht u zelf nog aan een unheimisch gevoel lijden en wilt u aan de slag, dan organiseert de Erasmus Academie samen met DRIFT (Dutch Research Institute for Transition) een Masterclass Transitiemanagement.