Present Shock of Future Shock?

Januari 2014: ik lees het boek Present Shock van Douglas Rushkoff omdat er een Tegenlicht-Lab schuilgaat in zijn betoog. De titel is eigenlijk een woordspeling. Vanaf pagina één spoelt Rushkoff in zijn denken en argumentatie terug naar eind jaren '90. Toen ondervond de Westerse wereld wat futuroloog Alvin Toffler had voorspeld in zijn boek Future Shock (1970): "everyone and everything was leaning toward the future. We weren't looking forward to anything in particular so much as we were simply looking forward". Als definitie van ‘future shock’ kan gelden: de aandoening waarin mensen zich geen raad weten met "too much change in too short a time period". De snel oprukkende toekomst (technologie) zorgt voor een permanente staat van verwarring.
 

Ruim 40 jaar na het verschijnen van Future Shock kijkt Rushkoff wat van die voorspelling is uitgekomen en pareert met ‘present shock’: het gevoel van permanente onmacht over de greep die de technologie de laatste jaren heeft gedaan naar onze aandacht, onze quality time en ons nu. De smartphone is onze nieuwe baas. Dat Rushkoff zijn landgenoot Toffler van repliek dient, teleporteert mij naar mijn eigen eind jaren '90. 

April 1998: ik zit in de bibliotheek van de high school van Belleville, een blanke voorstad van Detroit. Mijn droom is uitgekomen. Ik heb afgesproken met de drie pioniers van de Detroit techno-scene: deejay producers Derrick May, Juan Atkins en Kevin Saunderson, ook wel bekend als 'The Belleville Three'. Zouden de heren komen opdagen, nu ze inmiddels als beroemdheden de wereld overvliegen om danslustigen op te tillen met hun gepassioneerde sets? Als dan eindelijk ook Juan is gearriveerd leg ik The Third Wave van Alvin Toffler op de interviewtafel. Enthousiast vertellen de muzikanten over Toffler: in hun studie toekomstkunde was Toffler's Future Shock hun bijbel. De - zeker in de jaren '70 en '80 - tamelijk wilde verhalen over het komende tijdperk van supersteden, slimme computers en robotica werd voor de drie vrienden een bron van inspiratie. En het versterkte hun vriendschap. 

Derrick, Juan en Kevin waren de eerste zwarte jongeren die zich vanuit de middenklasse in de blanke voorstad vestigden. Ze werden regelmatig door witte leeftijdsgenoten uitgescholden en uitgesloten. Het drietal vrienden vluchtte in sciencefiction-literatuur en muziek van het Duitse ensemble 'Kraftwerk'. Elektronische muziek werd de soundtrack bij wat ze in hun stad Detroit zagen gebeuren. Wat ooit de trotse autofabrieken waren van General Motors en Ford, de werkgevers van hun vaders en ooms, werden nu volledig geautomatiseerde robot productielijnen. Werkloosheid en verval in zwart downtown Detroit waren het gevolg. Met een wrange glimlach vertelden de huidige veteranen van de techno hoe ze aan die crisis ontsnapten door de toekomst te omarmen.

April 2014: we leven inmiddels van de schermen op ons werk naar de schermen thuis. De personal computer heeft de verleidelijke vorm aangenomen van een smartphone en is onafscheidelijk geworden van ons. Toffler's Future is here, maar niet iedereen is er even blij mee. Zouden we dat 'past shock' kunnen noemen: de plotselinge realisatie van hoe de dingen zich ten opzichte van onze dromen en idealen van 15, 20, 25 jaar geleden hebben ontwikkeld?

'This is the ugly future', schreef een Duitse hacker en internetpionier over de wereld na Edward Snowden. Welkom in het zwarte scenario. De wereld van de red pill uit The Matrix. Detroit is intussen failliet en Silicon Valley oppermachtig, zowel op de beurs als in onze (sociale) internetverkeer. Als ik denk aan wat de pc ons sinds 2001 (volgens Rushkoff het moment dat we in één klap van futuristen weer allemaal 'presentisten' werden) zoal heeft gebracht, dan twijfel ik tussen 'past shock' en de noodzaak van het slimmer bespelen van de snaren van de almaar oprukkende technologie. Misschien zijn dit dan de echte 'Strings of Life' waarover Derrick May zijn grootste hit maakte.
 

Heb je, net als researcher William de Bruijn, verhalen over tijd en technologie? Strategieën voor het behoud van quality time en optimale beleving van het moment, het ware hier en nu? Of anekdotes over de state of shock die het verdampende heden of de aanstormende toekomst kunnen bezorgen? Reageer, via Facebook: