Van mens tot mens

Het doel van alles lijkt economische groei. Menselijke waarden gaan daaraan ten onder. Tegenlicht laat in de aflevering Gaten op de markt cultuursocioloog Douglas Rushkoff (Life Inc.) en psycholoog Paul Verhaeghe (Identiteit) aan het woord over de tegenbeweging die ontstaat: burgerinitiatieven op gebieden als zorg, kinderopvang, stadsplanning en voedselvoorziening. In de uitzending komen vijf voorbeelden aan bod, wij lichten er alvast twee uit.

Kinderopvang wordt almaar duurder, de zedenzaak waarmee ’t Hofnarretje wereldnieuws werd ligt nog vers in het geheugen. ‘Kinderen zijn het meest waardevolle onderdeel van het leven voor ouders, hoe kun je opvang daarvoor nu beter regelen dan door het onderling zelf te doen?’ Aldus Wiesje Monster, een 37-jarige psychologe, moeder van een peuter en kleuter en medeoprichtster van de in april vorig jaar geopende ouderparticipatiecrèche De Oase in Utrecht. Opgenomen in een inspiratieroute voor ambtenaren als voorbeeld van een goed burgerinitiatief, ondertussen in afwachting van politieke plannen die dit soort crèches – het idee ervoor ontstond in de kraakbeweging, er zijn er op dit moment tenminste zeven in Nederland – hun erkende status willen ontnemen. De reden: om excessen zoals die rond Robert M. te voorkomen wil de overheid de regelgeving uitbreiden en voortaan alleen gebruikers van kinderopvang die aan alle wetten voldoet, de toeslag die bijdraagt in de kosten ervan laten ontvangen. Monster: ‘Wat betekent dat ouders dan voortaan gediplomeerd zouden moeten zijn om voor de kinderen van een ander te mogen zorgen.’

De praktijk is weerbarstiger dan protocollen aankunnen, weet Monster, na talloos overleg en een ministerieel werkbezoek. ‘Ik heb juist een enorm vertrouwen in deze vorm van kinderopvang, het draait om betrokkenheid en gedeeld eigenaarschap en genereert een grote immateriële opbrengst die moeilijk op papier uit te leggen is. Een ouderparticipatiecrèche is als een uitgebreide familie, er ontstaan vriendschappen, je kunt op een laagdrempelige manier opvoedvraagstukken aan elkaar voorleggen.’ Bovendien blijven de kosten laag, doordat elke ouder die een of meer kinderen een of meer dagdelen naar De Oase brengt, zelf ook een of meer dagdelen meedraait. ‘Veel mensen vragen zich af of het nog wel loont om allebei te gaan of blijven werken; wat het oplevert is vaak nauwelijks meer dan wat opvang kost. Zeker voor vrouwen is dit een slechte ontwikkeling. Jaren is er voor hun vrijheid en gelijkheid gevochten, nu haken veel van hen weer af. In België bestaan veel van dit soort crèches, in Zweden en Frankrijk ook, die worden zelfs met subsidies ondersteund door de overheid. Hoewel De Oase hecht aan financiële onafhankelijkheid, is het toch vreemd dat het zo dichtbij kennelijk wél kan.’
 

We worden met z’n allen ouder, de handen aan het bed nemen af; hoe waarborgen we een systeem van zorg voor elkaar? Maaike Schnabel (39) had, toen ze borstkanker kreeg, hulp nodig en ging daar buiten de gebaande paden naar op zoek. ‘We bloggen en twitteren ons suf over wat we allemaal meemaken, maar er was nergens een plek om informele zorg te organiseren.’ Onder andere dat legde de kiem voor WeHelpen.nl, een afgelopen oktober gelanceerde online marktplaats waar mensen met hulpvragen en zij die hulp te bieden hebben, elkaar kunnen ontmoeten. Kennelijk was de behoefte groot; Schnabel wordt overspoeld door verzoeken om lid te mogen worden van de coöperatie. ‘Vanuit verzorgingshuizen, vanuit het bedrijfsleven; WeHelpen faciliteert een vorm van nabuurschap die vroeger gewoon was, nu maken we gebruik van moderne middelen om elkaar weer van mens tot mens te ontmoeten en iets te doen voor elkaar.’

Opvallend is dat niemand geld verdient aan deze constructie. ‘Je kunt credits krijgen voor ieder uur geleverde hulp, en die weer gebruiken wanneer iemand jou helpt, of ze aan het fonds doneren voor mensen die een hulpvraag hebben maar zelf weinig kunnen bieden.’ Wat is het belang van de verschillende zorgverzekeraars die zich bij WeHelpen hebben aangesloten? ‘Zij reageren hiermee op de vele onvermijdelijke veranderingen, het is een manier om hun maatschappelijke plicht te blijven waarmaken: het in zorgzin ondersteunen van hun achterban, ook wanneer het systeem zoals dat nu is dat niet meer kan ondervangen. Het is inderdaad redelijk uniek dat we op deze manier samenwerken.’
 

Tegenlicht: Gaten in de markt
Maandag, nederland 2, 20.55-22.00 uur