Houtbouw heeft investeerders nodig. Hoe welwillend staan woningcorporaties tegenover dit duurzame materiaal? We maakten een rondje langs de vijf grootste woningcorporaties.

Nederland staat voor een paradoxale opgave: we hebben meer huizen nodig, maar we moeten ook minder vervuilen. Bouwen met beton en staal is enorm vervuilend. Het zorgt wereldwijd voor negen procent van de CO2-uitstoot.

Houtbouw lijkt de oplossing: een huis van kruislaaghout ('Cross Laminated Timber' of CLT) is even sterk als beton en staal, je zet het razendsnel neer en het dient ook nog eens als opslag voor CO2.

Maar waarom gebeurt dat niet al lang?

'Voor schaalvergroting heb je woningcorporaties nodig, met grote fondsen, die zeggen: "We gaan het nu doen", zegt architect Bjarne Mastenbroek, die het houten Jakarta Hotel in Amsterdam neerzette.

'We hebben ontwikkelaars nodig die het niet erg vinden dat de eerste gebouwen niet meteen rendement opleveren, maar het wel doen, omdat er simpelweg geen alternatief meer is.'

Tijd voor VPRO Tegenlicht om een rondje te maken langs de grootste (en rijkste) woningcorporaties. Hoe welwillend staan zij eigenlijk tegenover houtbouw? Of maken ze al plannen om ermee te werken?

'we hebben woningcorporaties nodig die zeggen: we gaan het doen'

– Bjarne Mastenbroek, architect

1. Ymere | 75.000 woningen onder beheer

Stichting Ymere, de grootste woningcorporatie van Nederland, zegt de ontwikkelingen op het gebied van houtbouw in de gaten te houden. Volgens woordvoerder Coen Springelkamp is het nieuwe kruislaaghout voor Ymere nog geen 'proven concept'. Liever bouwen ze met materialen waar ze het gedrag van kennen en waar ze later geen spijt van krijgen. 'We gaan niet hele exotische technieken gebruiken', aldus Springelkamp.

Wat weet Ymere dan van kruislaaghout? Springelkamp vroeg het na bij collega's: 'Een collega kende het product en is het in Zweden wel eens tegengekomen op een bouwlocatie. Maar zij haalden dat hout uit Canada. Terwijl Zweden toch heel veel bos heeft. Dan moet je je afvragen waarom ze het niet gewoon uit Zweden zelf halen.'

Zijn Nederlandse bossen volgens Ymere dan niet geschikt voor het gebruik van CLT? 'Dat durf ik niet te zeggen. Dat zult u zelf moeten onderzoeken,' zo zegt Springelkamp.

Bij Ymere zijn er 'heel veel mensen' constant bezig met duurzaamheid, zoals isolatie en duurzame materialen, vertelt de woordvoerder. Maar een studie naar CLT is er nooit gedaan. 'Mensen zitten daar niet maanden aan te rekenen. We kijken wel: welke duurzame materialen zijn verkrijgbaar op de markt om woningen van te bouwen?'

Ook de prijs van CLT speelt een rol, zegt Springelkamp. 'Het mag niet ten koste gaan van de betaalbaarheid van onze woningen. We willen woningen zo goedkoop mogelijk houden voor onze huurders.'

meer over de houten revolutie ↓

© VPRO

2. Eigen Haard | 56.000 woningen onder beheer

Wim de Waard, woordvoerder van woningbouwcorporatie Eigen Haard, maakte een rondje langs collega's, maar CLT-hout 'deed bij niemand een bel rinkelen'. De Waard: 'De jongens hebben even snel gekeken en het ziet eruit als een materiaal dat aannemers kunnen gebruiken en wat een hoge duurzaamheidswaarde heeft, maar we weten er eigenlijk nog veel te weinig van'.

Volgens De Waard werken er binnen Eigen Haard wel mensen die zoeken naar duurzame en innovatieve materialen. Zo werkt de woningcorporatie met 'Accoya', een snelgroeiend naaldhout dat ook gebruikt kan worden als constructiemateriaal. Verder werd de klimaatneutrale wijk Stadstuin Overtoom in Amterdam door Eigen Haard gebouwd. 'Dingen als isolatie, hergebruik van materialen: daar zijn we zeker erg mee bezig', aldus de Waard.

CLT-hout staat echter nog niet op de radar. Maar dat kan volgens De Waard zeker nog komen. Moet Eigen Haard daar dan niet het initiatief in nemen? 'We zijn een grote partij, dat klopt,' zegt De Waard. 'We bouwen 400 woningen per jaar, dus daar is wel massa te behalen.'

'Als die mogelijkheid zich een keer voordoet, en er een aannemer komt met een plan, of een project dat zich ervoor leent, dan doen wij dat. Maar zoiets moet wel repeteerbaar zijn, je moet het ook elders kunnen toepassen.'

De Waard: 'Daarnaast moet het betaalbaar blijven. Daar zijn woningcorporaties tenslotte voor. En we zullen altijd vragen naar het langdurig onderhoud. Maar als aan die criteria wordt voldaan, dan zijn we natuurlijk geïnteresseerd.'

'CLT-hout deed bij ons geen belletje rinkelen'

– Wim de Waard, woordvoerder Eigen Haard

3. Vestia | 65.000 woningen onder beheer

Sinds het derivaten-debacle (de Vestia-affaire) uit 2012 verkeert Vestia in financiële moeilijkheden. De woningcorporatie staat onder verscherpt toezicht en werkt aan financieel herstel, zo vertelt woordvoerder Maryse Maes. Vestia bouwt alleen nog op kleine schaal in Rotterdam, Den Haag en Delft, en er is geen geld voor grootschalige nieuwbouwprojecten.

'Bij onderhoudsprojecten zetten we uiteraard wel in op verduurzaming,' aldus Maes.

4. Mitros | 30.000 woningen onder beheer

Mitros, dat als doel heeft per jaar 450 nieuw woningen te bouwen, is altijd op zoek naar de mogelijkheden van circulair bouwen, zo zegt woorvoerder Rina van der Werf. 'Samen met onze samenwerkingspartners proberen we zo innovatief mogelijk te zijn.'

Mitros kent CLT-hout wel, maar acht het niet geschikt voor diens projecten. Mitros levert namelijk vooral hoogbouw, en geen eengezinswoningen. Van der Werf: 'Voor hoogbouw passen we graag onderhoudsarme materialen toe. Hout behoort daar niet toe. Bij onderhoud zouden we dan gebruik moeten maken van te duur steigerwerk.'

Kan Mitros als grote partij dan niet investeren in de innovatie van kruislaaghout? 'Dat zullen wij nooit alleen kunnen,' zegt Van Der Werf. 'Wij zijn onderdeel van een groter systeem, waar we afhankelijk zijn van allerlei samenwerkingspartners om woningbouw te kunnen realiseren. Wij zijn niet bij machte om zelf daarin knopen door te hakken en leidend te zijn.'

Verder doen we natuurlijk wel ons best om circulair te bouwen, en om innovatief te zijn daar waar we kunnen.'

'woningen moeten betaalbaar blijven voor onze huurders'

– Coen Springelkamp, woordvoerder Ymere

5. Rochdale | 38.000 woningen onder beheer

Rochdale is niet concreet bezig met afwegingen over CLT-hout als alternatief bouwmateriaal. Wel heeft de corporatie ervaring met houtskeletbouw om bestaande gebouwen te verhogen, zo zegt woordvoerder Truus Harkes.

De woningcorporatie staat open voor vernieuwing, maar er is zeer beperkte investeringsruimte. Volgens Harkens ziet Rochdale zichzelf ook niet als voorloper. Belangrijker zijn betaalbare woningen voor mensen met een smalle beurs.

Rochdale heeft altijd te maken met verschillende belangen, zegt Harkes. 'We hopen vooral op goede voorbeelden van slimme architecten en andere bouwadviseurs.'

geen zicht op CLT: een mogelijke reden

Het rondje langs de grootste woningcorporaties van Nederland leert dat de meesten niet of slecht op de hoogte zijn van de mogelijkheden van CLT-hout. Hoe kan dat? Architect Bertus van Woerden, die zich bij Studio Marco Vermeulen veel bezighoudt met houtbouw, verbaast het niets. 

Hij denkt dat herorganisaties een grote rol spelen. ‘Woningcorporaties hebben de afgelopen jaren steeds meer taken uitbesteed aan marktpartijen om kosten te besparen, net zoals je dat in de zorg zag. Het kan goed zijn dat kennis en leiderschap bij woningcorporaties daarom niet meer aanwezig zijn.’

Die marktpartijen, dat zijn in het geval van de bouwsector vooral 'ontwikkelende aannemers', zo legt Van Woerden uit. 'Door de combinatie van ontwikkelen en aannemen krijgen deze partijen extra veel macht binnen een bouwproject. Omdat ze eigenlijk zowel opdrachtgever als bouwer zijn.

Zelfs het initiatief tot bouwen wordt vaak genomen door zo'n aannemer, zegt Van Woerden. 'Woningcorporaties nemen dan een eindproduct af, waarop ze tijdens de ontwerpfase en bouw weinig invloed hebben gehad.'

Woningcorporaties Portaal en De Alliantie waren donderdag en vrijdag niet in de gelegenheid om te reageren.

bekijk ook deze afleveringen