Anuna (18) emotioneel om afgelaste klimaattop, maar gaat tóch de oceaan over

Pech voor klimaatactiviste Anuna de Wever (18) en meer dan dertig andere jongeren die zeilden naar de nu afgelaste VN-klimaattop in Chili vanwege de daar aanhoudende protesten. Wat nu? Toch oversteken, vertelt medezeiler Rosa ons telefonisch, die ook Anuna uitgebreid sprak.

Enorme pech voor de meer dan dertig zeilende jongeren van Sail to the COP: Chili trekt zich terug als gastheer van de VN-klimaattop in Santiago, vanwege de voortdurende protesten in Chili. Maar: de reis naar de COP, waar die ook gaat plaatsvinden, gaat dóór.

Rosa Höfgartner (25), student klimaatbeleid en een van de jongeren die meezeilt, belt vanuit Kaapverdië dat de oversteek toch wordt gemaakt: 'Er zijn twee opties: Costa Rica en Bonn. We gaan nu naar Belém, Brazilië, omdat we beide opties kunnen halen.'

De 36 klimaatactivisten die al zeilend vanuit Amsterdam onderweg waren naar de klimaatconferentie, hoorden het nieuws bij Kaapverdië. Met hun tocht proberen ze een statement te maken over klimaatverantwoord reizen. Er wordt tijdens de reis middels een denktank nagedacht over alternatieven.

Anuna De Wever, die net als Greta Thunberg al bijna een jaar staakt voor het klimaat, zit ook op het zeilschip. Want de veranderingen in België gaan haar niet snel genoeg. Ze hoopt met de zeiltocht aandacht te krijgen, vooral op internationaal niveau.

'Het gaat eigenlijk best goed,' zegt Rosa. 'We hebben hoop en blijven gemotiveerd.'

'Natuurlijk zijn we geëmotioneerd door Chili. Voor ons allemaal was het heftig nieuws om te bevatten. Maar: dit hele project gaat niet alleen om onze reis naar de COP, het gaat om het grotere verhaal. We maken namelijk ook plannen voor daarna. Het was natuurljk een mooi moment geweest om de wereldleiders daar te confronteren met onze boodschap. We hopen dat het nog steeds kan, op een andere plek. Het plan is nu om tóch de oversteek te maken. We zijn dan alsnog op tijd terug voor de top – waar die ook is.'

Ook zegt ze: 'In de gebeurtenissen die hebben geleid tot de annulering van de COP zijn ernstige mensenrechten geschonden. We staan solidair met degenen die protesteren tegen onrecht en hebben medeleven met de slachtoffers daar.'

Het grotere verhaal dus, dáár draait het om. Rosa sprak Anuna er uitgebreid over: de zeiltocht is één ding, waar die ook naartoe gaat, maar de achterliggende boodschap verandert niet. Hoe ver gaat Anuna voor het klimaat? Wat zijn haar overwegingen, hoe houdt ze haar strijd vol, en hoe denkt ze echt iets te kunnen veranderen?

'na een jaar actievoeren heeft België nog steeds geen ambitieuze klimaatdoelstellingen'

Zeg Anuna, het is bijna een jaar geleden dat je de klimaatprotesten begon. Waarom besloot je de beweging in België achter te laten om dit statement te maken met een zeiltocht?

‘Ik riep op om te spijbelen toen de Belgische regering de High Ambition Coalition niet wilde tekenen bij de vorige klimaatconferentie in Katowice, COP24. Dat is toen een beetje uit de hand gelopen. Na een jaar actievoeren heeft België nog steeds geen ambitieuze klimaatdoelstellingen. Nu wil ik zelf naar de COP om de Belgische regering onder druk te zetten om wél ambitie te tonen.’

‘Eerst dacht ik niet dat ik kon gaan, omdat ik niet wilde vliegen. Dan schieten ze mij af, dacht ik. Als klimaatactivist moet je alles constant verantwoorden. Maar toen kwam Sail to the COP gelukkig op mijn pad.’

meer over het klimaat ↓

Weegt een vliegreis niet op tegen wat je teweeg kan brengen bij zulke onderhandelingen?

‘Ik geloof niet per se dat ik het klimaat ga redden door te zeilen, maar ik vind het wel een belangrijk statement: denk twee keer na voordat je het vliegtuig instapt.'

'De vliegindustrie is nu al verantwoordelijk voor zes procent van de opwarming van de aarde en naar verwachting zal de industrie binnen twintig jaar verdubbelen.'

'We moeten nu ingrijpen en er moet worden geïnvesteerd in duurzame alternatieven, zoals de trein en de bus. Als zesendertig mensen zo gek zijn om hier de Atlantische Oceaan voor over te zeilen, of waar dan ook naartoe, is het misschien tijd om anders te kijken naar onze manier van reizen.’

'ik heb een moeilijk jaar achter de rug, daar kan ik nu even van bijkomen'

Hoe vind je de zeiltocht tot nu toe, na drie weken op de oceaan?

‘Soms is het afzien, maar er zijn ook veel mooie aspecten: ik leer hier allemaal mensen kennen, er ontstaan hechte vriendschappen en we hebben veel goede gesprekken.'

'Ik heb een moeilijk jaar achter de rug, daar kan ik nu even van bijkomen en op reflecteren. Dat is wel fijn. Tegelijkertijd ben ik me er ook wel van bewust dat ik deze tijd niet benut om me in te zetten voor mijn beweging in België.’

‘Af en toe lukt het wel om iets te doen, ook al ben ik onderweg. De nieuwe Vlaamse minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) wil harder gaan optreden tegen spijbelen. Die heb ik meteen ter verantwoording geroepen in een video vanaf de boot.'

'Ik vind het echt belachelijk: deze internationale beweging gáát niet over spijbelen. Het gaat over het klimaat. Die boodschap heeft hij duidelijk niet begrepen. Ik heb hem nog geprobeerd te bellen, maar hij heeft niet teruggebeld.’

Geloof je na een jaar protesteren nog altijd dat je iets kan veranderen?

‘Het enige wat ik met de protesten wilde is druk zetten op politici, maar ik had wel gehoopt dat de acties tot meer resultaat zouden leiden. In België hebben we twee dagen lang de Wetstraat bezet voor een klimaatwet. Die is niet getekend. We zijn de straat op gegaan voor een High Ambition Coalition. Ook die is niet getekend. We zijn twintig weken lang met duizenden mensen op straat gekomen om nu in het regeerakkoord te lezen dat ze de internationale klimaatambitie gaan loslaten. En: tijdens de verkiezingen heeft extreemrechts gewonnen.'

'Ik ben super teleurgesteld, ja. Maar verbaasd? Nee. Het is me alleen nog maar duidelijker geworden hoe hypocriet onze politici zijn. Pff, ik ben het wel aan het opgeven met België.’

‘Tegelijkertijd zie ik dat Europa wel goed bezig is. Daar wil ik me meer op focussen. Ik ben al bij Frans Timmermans op bezoek geweest en ik ga hem vast weer tegenkomen, al dan niet bij de COP. Hij is chef klimaat bij de Europese Commissie. Echt wel een big deal. Hij wordt dé man om de klimaatcrisis in Europa op te lossen. Hij lijkt me bekwaam. Of heeft zichzelf in ieder geval goed verkocht.’

'politici kunnen niets terugzeggen, want ik ben achttien en ik spreek de waarheid – ik heb de wetenschap achter me’

En wat gaf Timmermans jou mee?

‘Dat we door moeten gaan met actievoeren. Dat vinden ze állemaal: politici hebben onze beweging nodig, zeggen ze. Macron ook. Ik denk dan: maar jij moet juist dingen doen! Ik ben echt klaar met politici die dat zeggen en vervolgens totaal geen ambitie tonen. Dan denk ik: fuck you, we zijn wel tegen ú aan het protesteren.'

‘Tegelijkertijd vind ik die ontmoetingen, onder vier ogen, wel echt fantastisch. Zij verwachten dat ze even gaan kletsen met een schattig meisje, maar ze merken al snel dat ze daar niet zo makkelijk mee wegkomen.'

'Echt geweldig om te zien hoe zo'n gesprek verandert: ze worden zo ongemakkelijk als je ze confronteert met de feiten. Ze kunnen niets terugzeggen, want ik ben achttien en ik spreek de waarheid. Ik heb de wetenschap achter me.’

'ik denk niet dat we de klimaatcrisis gaan oplossen op een democratische manier'

Wat betekent zo'n klimaattop, voor jou?

'Ik heb niet per se hoop dat zo'n klimaattop zoden aan de dijk zet. Toch wil ik mijn uiterste best doen en mijn stem laten horen: ik wil dat België dit jaar wél ambitie toont.'

'Hoe dan ook is dit een super leerrijke ervaring en zie ik het ook wel als kans om te netwerken. Waar de top ook is. Het zijn internationale onderhandelingen. Dáár moet het gebeuren.’

Maar je verwachtingen zijn niet heel hoog. Kunnen we het tij überhaupt nog keren?

‘Ik geloof eerlijk gezegd niet dat het huidige systeem ons gaat redden. Hetzelfde systeem heeft het klimaat te gronde gericht. Het gaat allemaal veel te traag: ons systeem is erop gebouwd dat alles moet worden gecontroleerd en besproken en overlegd en afgewogen, en daarover moet weer worden gestemd.'

'Dat is op zich een keigoed systeem, want zo voorkom je veel fouten. Maar if you’re house is on fire, dan moet je handelen. Our house is on fire en we hebben geen ervaren brandweermannen.’

‘We hebben de oplossingen al en er is geld. Wat we missen zijn politici die in actie willen komen; nu denken ze enkel aan hun electorale belang.'

'Ik denk niet dat we de klimaatcrisis gaan oplossen op een democratische manier. Dat is een vrij straffe uitspraak en ik krijg daar heel veel tegenwind voor, maar dat is hoe ik het zie.’

'als een hartchirurg zegt dat je kind doodziek is en geopereerd moet worden, welke ouder zegt dan: "is het wel zo ernstig?”'

Dat is inderdaad geen voorzichtige uitspraak. Is er nog iets dat ons wel kan redden?

‘Ik ben geen ecofascist en ik wil ook geen klimaatdictatuur. Ik denk dat we beter af zijn met een onafhankelijk panel van juryleden, met klimaatwetenschappers, economen, sociologen, die beslissingen mogen nemen over wat we gaan doen met de klimaatcrisis.'

'Zij mogen dan bijvoorbeeld beslissen dat bepaalde bedrijven niet meer zo veel mogen uitstoten. Ze weten dat het gedaan is met de wereld als dat niet gebeurt. Nu mag iedereen meebeslissen, terwijl veel mensen er totaal niks van afweten. De klimaatcrisis is zoiets ingewikkelds. Niet iedereen heeft tijd om zich daarin te verdiepen.’

Hoe zie je dat precies voor je?

‘Ik heb het op kleine schaal geprobeerd in België: samen met de Vlaamse bouwmeester en ex-vicevoorzitter van het IPCC heb ik een onafhankelijk panel samengesteld. Zij hebben met ruim honderd experts concrete maatregelen opgesteld waarmee België alsnog de doelen van het Akkoord van Parijs kan halen.'

'Dat is uiteindelijk een handboekje geworden waarin ze stap voor stap uitleggen wat België moet doen. We hebben het aan alle partijvoorzitters gegeven, maar niemand doet daar nu iets mee…’

‘En dat snap ik niet. Als een hartchirurg tegen ouders zou zeggen dat hun kind doodziek is en nu geopereerd moet worden, welke ouders zouden dan zeggen: “ja, maar is het wel zo ernstig?”, en “hoeveel gaat dat eigenlijk kosten?”'

'Dat is geen normale reactie, snap je? Die experts weten hoe erg het is met het klimaat en weten wat er moet gebeuren. Als zij nu niet de macht krijgen om de transitie door te voeren, dan gaat iedereen binnen tien jaar gigantisch hard afzien.'

Maar zo’n panel zou dan ook beslissen over de banen van sommige mensen. Komt er dan niet alsnog protest vanuit het volk?

‘Ja, dat is natuurlijk een probleem, maar er zijn nu ook al veel protesten: de klimaatspijbelaars en Extinction Rebellion… die protesten zijn niet gewelddadig, maar je ziet ze wel extremer worden. We moeten in ons hoofd houden dat klimaattransitie voordelig is voor iedereen: meer groen, propere lucht en überhaupt een toekomst voor iedereen.’

‘De mensen die nu bij Shell werken, gaan dan werken in zonnepanelen, windenergie of waterstof… Tuurlijk, die transitie is moeilijk en gaat geld kosten. Tegelijkertijd zegt letterlijk elke klimaateconoom: hoe sneller we eraan beginnen, des te beter, goedkoper en duurzamer! Doordat iedereen bang is om te bewegen, wordt het straks alleen maar enger.’

'mensen die het klimaat niet serieus nemen: ga je door hen een stem te geven, onze wereld laten vergaan?'

Kan je dan niet beter proberen om iedereen mee te krijgen? Moeten we niet proberen mensen die op Vlaams Belang stemmen mee te krijgen in de transitie?

‘Ik word zo moe van gesprekken met mensen die het klimaat niet serieus nemen. Die mensen hebben al zo lang een podium gekregen. Ga je nu door die mensen een stem te geven, onze wereld laten vergaan? They’re fucking it up for us as well.'

'Ik snap dat het nu nog moeilijk te bevatten is voor veel mensen, omdat ik heel de wereld bevraag. Maar ik ga mijn gelijk wel krijgen. Ik heb gigantisch veel haat gekregen dit jaar, maar dat interesseert me eigenlijk niet, want ik weet zeker dat deze mensen snel doorhebben dat het menens is met het klimaat.’

Worden die negatieve reacties je eigenlijk nooit te veel?

‘Deze zomer gebeurde het ergste dat ik ooit heb meegemaakt tijdens een festivaltoer. Bij elk festival klapten we met duizenden mensen op muziek voor het klimaat. Op het allerlaatste festival, Pukkelpop, stonden we voor tienduizend man op het podium.'

'Direct nadat we het podium opliepen, werden we keihard uitgejouwd: allemaal jongens met Vlaamse vlaggen die "boe!" riepen. Ik besloot het te negeren en wilde gaan feesten, maar ik ben de hele tijd belaagd.'

'Die nacht zijn we in ons tentenkamp aangevallen: ze hebben onze tenten kapotgemaakt en zeiden dat ze mij gingen vermoorden. Vervolgens was het drie dagen één groot circus met pers en politie.’

‘Ik denk dan: ik doe dit óók voor jullie. Ik hóéf echt niet op een podium te klimmen voor tienduizend jongeren. Ik doe dit niet voor mezelf. Ik zit in de zesde klas en moet een diploma halen.'

'Ik kwam zo vaak om één uur ’s nachts thuis en dan moest ik nog huiswerk maken. Ondertussen bereidde ik het ene na het andere debat voor, deed ik al die speeches en organiseerde ik de strikes. Dat is niet voor mijn lol. Allez, nee, dat is echt omdat het moet, anders gebeurt er níks.’

'ja, ik wil die politicus worden die wél naar de wetenschappers luistert'

Voel je je verantwoordelijk nu je zo bekend bent?

‘Ja, ik voel me heel verantwoordelijk, maar het ís niet mijn verantwoordelijkheid, hè. Wat moet ik nou als 18-jarige op een klimaattop zeggen?'

'Get your shit together?'

'Ik maak dit statement om tegen klimaatministers te zeggen dat ze het klimaat serieus moeten nemen en dat ze tot het einde moeten blijven. In Katowice, bij COP24, waren ze al drie dagen eerder vertrokken. Dan denk je echt: nemen jullie jezelf wel serieus?’

‘Maar ook over jongeren die niets doen, denk ik: je pakt je verantwoordelijkheid niet. Je hebt de kans om te rebelleren en je doet niks. Maar is het de verantwoordelijkheid van 18-jarigen om de straat op te gaan om tegen politici te zeggen dat ze hun job niet doen? Nee. Toch zou ik niet met mezelf kunnen leven als ik niet op deze boot was gestapt.’

Hoe wil je die ambities hierna gaan inzetten?

‘Ik blijf sowieso striken en rebelleren. Ik wil volgend jaar aan de London School of Economics studeren; later wil ik het liefst bij de VN werken in een positie met veel macht en die studie is een stap in de goede richting.'

'Ja, ik wil die politicus worden die wél naar de wetenschappers luistert. We gaan het allemaal niet meer zo vriendelijk vragen. We zijn pissed en ze gaan nog last van ons krijgen.'

Er wordt geroepen vanuit de stuurhut: Anuna moet weer aan het werk. Het logboek moet worden ingevuld en het is haar beurt om het roer over te nemen.