Kunnen we samenwerken met de natuur om meer CO2 uit de lucht halen?

Broeikasgas uit de lucht halen wordt big business. Bedrijven staan te dringen om er geld in te steken. Als er snel heldere regels over komen, kan er over acht jaar al 100 miljard dollar per jaar in omgaan, zegt Christiana Figueres. Zij leidde in 2015 de klimaatonderhandelingen waaruit het akkoord van Parijs kwam, met de afspraak dat de aarde eigenlijk niet meer dan 1,5 graden mag opwarmen, en zeker niet meer dan twee. Die afspraak is dit jaar in Glasgow nog eens bevestigd, al is dat doel steeds moeilijker te halen.

Om toch onder de 1,5 graden te blijven, is een betrouwbaar systeem nodig om toe te zien op de handel in CO2-compensatie, schrijft Figueres in dit opiniestuk. Want nu is het een puinhoop waarin van alles beloofd kan worden zonder het waar te maken. Multinationals als Shell en Amazon willen ook graag heldere regels, maar schatten de omvang wat lager in: tussen de 5 en 50 miljard dollar in 2030. Toch een hoop geld, en je mag verwachten dat het later deze eeuw nog veel meer wordt. Persbureau Reuters heeft het al over biljoenen dollars. 

Intussen kost het uitstoten van CO2 bij ons in de EU al serieus geld. Bedrijfstakken die zijn opgenomen in het ETS, het emissiehandelssysteem, verhandelen CO2-rechten nu voor rond de 70 euro per ton. Aangezien het aantal beschikbare rechten steeds verder wordt afgeknepen om de bedrijven te dwingen hun uitstoot te verlagen, is de verwachting dat die prijs verder zal stijgen.  

Maar wacht, 70 euro per ton? Bomenplanters die beweren dat ze jouw retourtje New York klimaatneutraal kunnen maken, zeggen dat ze CO2 uit de lucht halen voor maar 13,50 euro per ton! Dus waarom besteden die emissiehandelende bedrijven hun geld niet aan bomen, in plaats van CO2-rechten? Ja, dat zouden ze wel willen. Helaas voor hen, CO2-verwijdering door bomen telt niet mee in het emissiehandelssysteem.  

Er zijn wel bedrijven (en straks ook landen) die bomen gebruiken om hun CO2-voetafdruk te verkleinen, maar dat is vrijwillig, buiten het emissiehandelssysteem voor EU-bedrijven om. Microsoft bijvoorbeeld. De softwaregigant wil zichzelf vanaf 2030 klimaatneutraal kunnen noemen en in 2050 al z’n uitstoot uit het verleden ongedaan hebben gemaakt.  

Het bedrijf heeft in januari 2021 een eerste ronde inkoop gedaan van projecten, waaronder CO2-verwijdering uit de lucht: 1,3 miljoen ton. Ericsson heeft ook klimaatneutraal opereren in 2030 als doel om de bedrijfsvoering ‘Net Zero’ te krijgen, zoals dat genoemd wordt. En zo zijn er veel meer bedrijven, groot en klein, die hun CO2-uitstoot snel willen afbouwen. Of dat van de rechter móeten, zoals Shell, dat in 2030 nog maximaal 45 procent van de uitstoot van 2019 mag hebben (hoewel het bedrijf zelf in strijd daarmee nog altijd mikt op een toename en zijn hoofdkantoor uit Nederland weg gaat halen). Alles bij elkaar betekent dit dat er nu enorm veel vraag is naar manieren om CO2-uitstoot te compenseren. Officieel goedgekeurde manieren, in het geval van Shell.  

En daar wringt de schoen. De Europese Commissie snapt dat. Eind dit jaar krijgt de Commissie een rapport over de certificering van koolstofverwijdering. Die nota moet leiden tot besluiten in 2022: regels die vastleggen welke technieken een goedkeuringsstempel krijgen en hoe hun effecten berekend en gecontroleerd moeten worden. Hopelijk wordt het een eerlijk en effectief systeem. 

Op zich is het helemaal niet moeilijk om CO2 uit de lucht te halen. Planten doen het al miljarden jaren door met zonne-energie koolstof van zuurstof af te splitsen en het vast te leggen in complexe moleculen. De zee doet het door het gas te laten oplossen tot koolzuur, iets wat tot nu toe ongeveer 30 procent van ‘ons’ CO2 uit de lucht heeft gehaald. Vulkanisch gesteente doet het door te verweren, een proces dat geen energie kost maar wel erg langzaam gaat. Allemaal leuk en aardig, maar die natuurlijke CO2-afvang is lang niet genoeg om te voorkomen dat de planeet opwarmt. Hoe kan het sneller? 

Eerst even over de zee. CO2 dat daarin oplost, is niet weg. Het zorgt voor verzuring en dat schaadt het zeeleven. En als we het CO2-gehalte in de lucht ooit flink aan het dalen krijgen, dan zal het gas juist weer vanuit zee de lucht in gaan. Niet handig.  

Toch legt de zee ook een klein beetje koolstof permanent vast. Algen nemen het op, en een fractie van die koolstof daalt in de vorm van dode organismen naar de bodem, waar het blijft en misschien ooit aardolie wordt.  

Ter vergelijking: we verstoken nu ongeveer een miljoen keer zo veel olie als er op deze manier bijkomt. Onderzoekers doen al tientallen jaren pogingen om dit proces te versnellen door algen extra ijzer toe te dienen, maar het effect is nog steeds twijfelachtig. Verhandelbare carbon credits zijn er voorlopig niet van te verwachten. Het lijkt kansrijker om CO2 op andere manieren uit het water te halen, waarover je meer kunt lezen in het volgende artikel. 

Dan de planten. Bomen vooral, want die leggen de koolstof vast in dikke stammen en wortels. Veenmos is er ook goed in. Maar vergeet niet: planten, bodems en bomen zaten al tjokvol koolstof voordat de mensheid de planeet overspoelde. Er past nu in theorie meer in dan er toen inzat, maar de praktijk is heel anders. Bomen en veengebieden zijn de afgelopen 150 jaar juist een enorme bron van CO2 geweest. En nog steeds verdwijnt er wereldwijd meer bos dan erbij komt. Dat stopt pas als een intact bos hoger gewaardeerd wordt dan een leeg veld en een stapel hout.  

Ja, het gaat dus weer over geld. Deskundigen zijn het er al lang over eens dat het kosteneffectief is om bestaande natuur te beschermen en nieuwe bossen te creëren die veel koolstof opslaan, maar wie dat moet betalen? De Rabobank wil best helpen en is een jaar geleden begonnen met ‘carbon banking’: bedrijven kunnen ‘koolstofunits’ kopen en de bank betaalt dan Afrikaanse boeren om bomen te planten en te onderhouden. Economenvakblad ESB keek er kritisch naar en liet er geen spaan van heel. Vooral omdat het 30 à 40 jaar duurt voordat een boom de beloofde koolstof daadwerkelijk heeft opgeslagen, terwijl de bank de boer maar drie jaar betaalt, en de toekomstig op te nemen koolstof dus al direct op de balans van bedrijven zet. Creatief boekhouden, heet dat.

Bomen hebben nog een probleem dat ESB niet eens noemt: ze zijn nogal brandbaar. Bosbranden zijn een groeiend probleem, juist doordat de aarde opwarmt. Kortom: het kan een bijdrage leveren, maar met louter extra natuur, als we daar al plaats voor zouden hebben, gaan we het klimaat niet redden.  

Verwering van gesteente dan? Het is een raar idee, maar veruit de meeste koolstof op aarde zit in al stenen. 99,8 procent! En er is meer dan genoeg geschikt gesteente (silicaten) om het laatste beetje koolstof ook te absorberen. De koolstof die nu in de lucht, de oceaan en levende wezens zit. Dat gebeurt gelukkig niet, maar naar (nogal ruwe) schatting verwijdert het wel een miljard ton CO2 per jaar uit lucht en water. Kunnen we daar meer van maken? Ja, zeker. Dat lees je in het laatste artikel van deze serie.