In de harten van Chinezen leeft klokkenluider Li Wenliang voort

Als dokter en klokkenluider Li Wenliang overlijdt, verandert zijn social media-profiel in een digitaal altaar. Nog steeds komen er elke dag duizenden reacties binnen. Wat betekent het dat Li zo geprezen wordt?

‘Lieve vrienden, na vandaag zullen we misschien geen contact meer hebben, want ik ga de wereld redden,’ schrijft Li Wenliang op 21 december 2012 op zijn Weibo-profiel. Hij duidt op het einde van de Mayakalender, dat volgens sommigen een apocalyptisch einde van de wereld aankondigt. ‘Als de zon weer gewoon opkomt op 22 december, is het mij gelukt. Maar bedank mij er niet voor - het is immers mijn plicht.’

Het was maar een grapje. Toch zou de post van deze jonge arts uit Wuhan acht jaar later een hele andere lading krijgen.

niet gediend van stemmingmakerij

Op het eerste gezicht is de tijdlijn van het Weibo-account (een Chinees microblog-platform, vergelijkbaar met Twitter) van Li Wenliang (33) uit Wuhan weinig opmerkelijk. Hij deelt video’s over voetbal, doet mee met winacties, schrijft over zijn lange werkdagen, post foto’s van zijn eten en grapt over akkefietjes met zijn zwangere vrouw. De jonge oogarts leidt ogenschijnlijk een doodnormaal leven.

Maar eind december 2019 verandert alles. Het is dokter Li die als één van de eerste artsen aan de bel trekt als hij een aantal patiënten waarneemt dat besmet is met een mysterieus virus. Het lijkt op het oude SARS-virus.

Hij waarschuwt een aantal collega’s in een groepschat. Drie dagen later wordt hij uitgenodigd op het politiebureau van Wuhan, waar hij een spreekverbod krijgt opgelegd: de Chinese autoriteiten zijn niet gediend van zijn ‘stemmingmakerij’.

‘in een gezonde samenleving is meer dan één stem te horen’

als een lopend vuurtje

Maar voor de doofpot is het te laat: ondertussen verspreidt het nieuws van de ‘dokter die klokkenluider werd’ zich voorbij de grenzen van China. Tegelijkertijd trekt ook het mysterieuze virus, dat al snel bekend komt te staan als covid-19, als een olievlek over de rest van de wereld.

Li, die ondertussen weer aan het werk is, ontwikkelt half januari verkoudheidsklachten en op 30 januari test hij positief op het coronavirus. Op 1 februari schrijft hij op Weibo een post over zijn diagnose.

Dan valt zijn tijdlijn stil.

meer dan één stem

Tijdens zijn ziektebed wordt de dokter geïnterviewd door de nationale en internationale pers. Dan doet Li een opmerkelijke uitspraak: een gezonde samenleving zou ‘meer dan één stem’ moeten kennen, zegt hij.

Op 7 februari 2020 komen de eerste berichten naar buiten dat dokter Li is komen te overlijden. Direct daarna gaan op Weibo meerdere hashtags viraal. De strekking: 'wij willen vrijheid van meningsuiting'. Na een paar uur worden alle berichten in die trant verwijderd.

Niet veel later start de centrale overheid, die de onvrede van de Chinese bevolking ruikt, een onderzoek naar het handelen van de lokale politie. Conclusie: Li Wenliang is onrechtmatig berispt.

'wij willen vrijheid van meningsuiting'

'Als je het raam open doet, komen er zowel frisse lucht als vliegen naarbinnen.' Deze uitspraak van Deng Xiaoping, de opvolger van Mao, was de inspiratie voor de Great Firewall, het systeem waarmee de Chinese overheid het internet reguleert voor haar bevolking.

Maar het profiel van Li verwijdert de Chinese overheid niet. Nog altijd stromen er dagelijks duizenden reacties binnen op zijn oude posts.

Chinese burgers bezoeken zijn profiel om intieme verhalen over hun verdriet en angst te delen, maar ook om hem levensadvies te vragen, of hem gewoon te vertellen hoe hun dag geweest is. Li's laatste post telt inmiddels bijna een miljoen reacties.

Ze vertolken, boven alles, de Chinese rouw om het coronadrama. Maar wie tussen de regels doorleest, valt nog iets op: sommige berichten bevatten verdekte en minder verdekte kritiek op het autoritaire Chinese regime. Wat betekent het écht, dat Li Wenliang zo geprezen wordt?

de man die het volk koos

In China wordt vrijheid van meningsuiting gezien als privilege van een kleine groep mensen binnen een gecontroleerde omgeving, niet als recht voor elke burger. De meeste 'gewone' burgers denken wel drie keer na voordat ze commentaar leveren op het regeringsbeleid.

Toch blijven mensen zich verzamelen op het profiel van de klokkenluider. Onbedoeld is Li Wenliang symbool gaan staan voor iets veel groters: hij was de man die de kant van het volk koos, en zo zal hij herinnerd worden.