Burgerjournalist Chen Qiushi wordt al ruim 111 dagen vermist. En hij is niet de enige. Negen burgerjournalisten en critici verdwenen nadat zij verslag deden van het coronavirus. In China is de jacht op de waarheid een levensgevaarlijke.
Hoe moeilijk het is om in China onafhankelijk verslag te doen van de pandemie, bleek wel toen meerdere Chinese burgerjournalisten verdwenen, nadat zij het coronavirus versloegen. Vastberaden en nauwgezet probeerden zij vanuit het hart van de crisis, Wuhan, te delen wat ze zagen en hoorden.
Maar, hun zoektocht naar de feiten - en de verslaglegging daarvan in de video’s op hun Youtube-kanalen - kwam hen duur te staan.
Op 23 januari kondigde het bestuur van de Chinese stad Wuhan aan de stad te sluiten om verdere verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Voor burgerjournalist Chen Qiushi reden om zo snel mogelijk met de laatste trein richting het epicentrum te vertrekken. Hij bezocht onder andere overvolle ziekenhuizen en een dag en nacht opererende begrafenisondernemer. Zijn video's deelde hij met een groot publiek op Youtube en Twitter.
Dat hij in tegenstelling tot veel anderen juist naar het epicentrum toe trekt, in plaats van er vandaan, komt voort uit een sterk verantwoordelijkheidsgevoel.
In zijn eerste video in Wuhan, van 24 januari, spreekt Chen over de plicht die hij voelt om als burgerjournalist verslag te doen vanuit het hart van de pandemie: ‘Er zijn is wat er van me gevraagd wordt, als er een ramp plaatsvindt.’ Hij belooft dat hij de waarheid niet achter zal houden.
Advocaat en burgerjournalist Chen Qiushi werd voor zijn verdwijning al onder druk gezet door de Chinese autoriteiten
Datzelfde verantwoordelijkheidsgevoel komt ook terug in bovenstaande video, een van zijn laatste (29 januari 2020): ‘Zolang ik leef doe ik verslag van wat ik zie en hoor’. Chen Qiushi wil koste wat het kost doorgaan met zijn verslaggeving, ondanks het feit dat hij al vanaf zijn eerste week in Wuhan wordt gevolgd en gebeld door de Chinese autoriteiten. In diezelfde video vertelt hij zichtbaar vermoeid, dat hij belletjes krijgt van de politie en van het ministerie van Justitie, en dat de autoriteiten ook zijn ouders opzoeken.
Chen is misschien vastberaden, maar ook bang: ‘met het virus voor mij, en de macht van de Chinese politie achter mij.’ Hij sluit deze video geëmotioneerd af: ‘Fuck you, I’m not even afraid of dying. You think I’m afraid of you, Chinese communist party?’
Chen verdwijnt op 6 februari van de radar - zo’n twee weken na zijn aankomst in Wuhan - nadat hij een nieuwgebouwd noodhospitaal bezoekt. Een dag later zouden de autoriteiten zijn ouders hebben verteld dat hun zoon gedwongen in quarantaine zit, vertelt een vriend van hem op zijn Youtube-kanaal. Sindsdien ontbreekt van hem elk spoor.
Na Quishi's verdwijning doet zijn moeder op zijn Youtube-kanaal (met ruim 445.000 volgers) een wanhopige oproep om haar zoon terug te vinden.
Nog geen vier dagen later, op 10 februari, verdwijnt ook de uit Wuhan afkomstige burgerjournalist Fang Bin. Hij begon op 25 januari met het posten van beelden uit de stad. Bij de beschrijving van zijn Youtube-kanaal is te lezen dat hij ‘de daadwerkelijke situatie in de afgesloten stad wil verslaan’ en hij belooft zijn best te doen in zijn verslaggeving.
Waar zijn eerste video’s vooral bestaan uit de lege straatbeelden en deze relatief weinig bekeken worden, verandert dat op 1 februari. In een video is te zien hoe Fang verschillende overvolle ziekenhuizen bezoekt. Bij één ziekenhuis stuit hij op een bus waar lijkzakken worden ingeladen.
Fang Bin stuit bij een overvol ziekenhuis op een busje met lijkzakken
Deze video wordt bijna driehonderdduizend keer bekeken. Maar naast views, krijgt Fang ook bezoek van de politie. In een video van de eerder genoemde Chen Qiushi vertelt Fang Bin hoe hij voor verhoor werd meegenomen naar een politiebureau. Na waarschuwingen dat hij ‘maar beter de positieve kant van het verhaal kan laten zien, in plaats van de doden’, wordt hij vrijgelaten.
Maar niet voor lang, want op 9 februari post hij een laatste video met een kalligrafie van de woorden ‘Alle mensen komen in opstand, geef het land terug aan zijn mensen’.
Hij lijkt al te voelen dat het misgaat, want in de video’s voorafgaand aan zijn verdwijning roept hij zijn landgenoten op om zelf weer controle te krijgen over de situatie, waarbij hij ook spreekt over zijn overtuiging dat 'gerechtigheid toekomt aan iedereen met een geweten'. Ook toont hij in een andere video zichtbaar zijn verdriet over de vermissing van Chen Qiushi.
Tot op de dag van vandaag is er ook van Fang Bin geen teken van leven meer geweest.
Burgerjournalist Li Zehua (25) vertrekt kort na de verdwijning van Chen Qiushi naar Wuhan om vanuit de stad verslag te doen van de uitbraak. Om, zoals hij in deze video zegt: ‘de feiten met eigen ogen te zien en zelf een oordeel te vellen’.
Iets meer dan twee weken later wordt zijn zoektocht naar die feiten al onmogelijk gemaakt. In zijn voorlopig laatste video op 26 februari livestreamt hij zijn aanhouding, voorafgegaan door een video met de titel ‘SOS’ waarin hij vanuit de auto wanhopig vertelt achtervolgd te worden. Hierna ontbreekt elk spoor van hem, totdat hij twee maanden later ineens in een nieuwe video opduikt.
Li Zehua duikt twee maanden na zijn verdwijning weer op in een video
In de video verklaart Li Zehua dat hij, nadat hij was opgepakt, te horen kreeg ‘verdacht te zijn van het verstoren van de openbare orde’, maar dat hier geen straf aan verbonden was. Wel moest hij in gedwongen quarantaine, omdat hij ‘epidemie-gevoelige gebieden’ had bezocht. Zijn elektrische apparaten, waaronder zijn telefoon en laptop, moest hij inleveren, en hij werd overgebracht naar een quarantaine-accommodatie in Wuhan. Na twee weken moest hij nog eens twee weken in quarantaine doorbrengen in zijn thuisstad, waarna hij werd verenigd met zijn familie.
In de video gemaakt na zijn gedwongen 'quarantaine' bedankt hij de mensen die voor hem hebben gezorgd: ‘Tijdens het hele proces heeft de politie de wet op een beschaafde manier gehandhaafd en kreeg ik rust en eten. Ze gaven veel om mij.’
Hij sluit af met: ‘Ik ben alle mensen dankbaar die zich om mij hebben bekommerd. Ik wens dat alle mensen die onder de epidemie lijden, door deze tijd doorkomen. God zegene China. Ik hoop dat de wereld zich kan verenigen.’
Wil je op de hoogte blijven wat er met Chen Quishi, Fang Bin en andere critici en burgerjournalisten gebeurt? Human Rights Watch en Reporter Without Borders houden de ontwikkelingen op hun pagina's in de gaten.
Ook kan je de petitie die oproept tot de vrijlating van Chen Quishi en Fang Bin ondertekenen.