Om deze drie redenen bouwen wooncorporaties nog steeds niet duurzaam

Acht maanden geleden bleken wooncorporaties nog amper te investeren in bouwen met hout en ander biocomposiet. Waar staan zij nu?

Nederland staat voor een paradoxale opgave: we hebben meer huizen nodig, maar we moeten ook minder vervuilen. Bouwen met beton en staal is enorm vervuilend. Het zorgt wereldwijd voor negen procent van de CO2-uitstoot.

Biocomposiet is een oplossing. Neem houtbouw: een huis van kruislaaghout ('Cross Laminated Timber' of CLT) is even sterk als beton en staal, je zet het razendsnel neer en het dient ook nog eens als opslag voor CO2.

In oktober vroegen wij aan de grootste wooncorporaties van Nederland of zij plannen hadden voor het bouwen met hout. Toen hadden sommige organisaties er nog amper van gehoord. Hoe is dat nu, acht maanden later? We maken opnieuw een rondje langs de corporaties om te vragen of er nieuwe ontwikkelingen zijn met houtbouwen in corporatieland.

1. Ymere (75.000 woningen onder beheer)

Bij de grootste woningbouwcorporatie van Nederland, Ymere, verantwoordelijk voor sociale huurwoningen in en rond Amsterdam, is er nog weinig veranderd sinds ons laatste contact. Voor Ymere is CLT-hout nog geen ‘beproefd concept’ zegt Coen Springelkamp, woordvoerder van Ymere. CLT-hout wordt daarom nog niet gebruikt. Wel volgt Ymere ‘de ontwikkelingen op de markt nauwlettend’.

Daarnaast is bouwen met CLT-hout duur, meent Springelkamp. ‘Betaalbaarheid is een heel belangrijk criterium voor nieuwbouw bij Ymere. Duurzaamheid is ook belangrijk, maar in de plannen die we nu ontwikkelen nemen we houtbouw niet mee.’

Wat wordt er dan wel aan duurzaamheid gedaan binnen Ymere, wordt er bijvoorbeeld wel gebouwd met ander biocomposiet? ‘Ymere is bewust bezig met circulair bouwen,’ vertelt de woordvoerder. ‘We gebruiken materialen uit de sloop opnieuw en er worden houten materialen gebruikt uit duurzaam beheerde bossen, maar echt CLT-hout wordt niet gebruikt. Ook hebben we (nog) geen ervaring met biocomposiet.’

2. Eigen Haard (56.000 woningen onder beheer)

Ook bij Eigen Haard zijn er na acht maanden nog geen ontwikkelingen geweest op het gebied van bouwen met CLT-hout. Het wordt inmiddels wel bestudeerd door Eigen Haard ‘maar het is nog niet erg concreet, we gaan er nog niet mee aan de slag,’ vertelt de woordvoerder Wim de Waard.

Op de vraag waarom Eigen Haard dat nog niet gaat doen zegt De Waard: ‘het is nog niet meegenomen in het bestek voor nieuwe projecten.’ Eigen Haard is vooral bezig met circulair bouwen met behulp van conventionele bouwmaterialen ‘die op niet conventionele wijze zijn geproduceerd. Daarbij kun je denken aan huizen zo bouwen dat alles weer hergebruikt kan worden en het hergebruiken van materialen die uit gesloopte gebouwen komen.’

Volgens De Waard moeten corporaties vanwege ‘beperkte financiële middelen keuzes maken.’ Eigen Haard heeft last van de verhuurdersheffing die door de overheid aan de corporatie wordt opgelegd. ‘De verhuudersheffing zorgt ervoor dat wij vroeg of laat in de knel komen met onze investeringen. Het is dan ook zaak dat die verhuurdersheffing zo snel mogelijk van tafel gaat zodat we echt zo duurzaam mogelijk kunnen gaan bouwen.’

1. de verhuurdersheffing brengt wooncorporaties in de knel

3. Mitros (30.000 woningen onder beheer)

Bij de Utrechtse woningcorporatie Mitros worden de eerste ontwikkelingen richting het bouwen met CLT-hout zichtbaar. Volgens mediawoordvoerder Jolande Uringa wordt CLT-hout als bouwmateriaal meegenomen in een aanbesteding voor een groot woningbouwproject van honderden huizen. ‘Dat is vooruitgang omdat we vorig jaar dachten dat het helemaal niet mogelijk zou zijn om het betaalbaar te houden (voor de huurder, red.). Dat weten we nu ook nog niet, maar we gaan het in ieder geval een keer proberen.’

Opvallend binnen deze aanbesteding is dat het om een hoogbouwproject gaat, waar Mitros vorig jaar nog vermeldde dat zij hout niet geschikt achtte voor hoogbouw vanwege de onderhoudskosten. Uringa: ‘dat zou nog steeds zo kunnen zijn, daar gaan we dus nu naar kijken in de uitbesteding. Het blijft zo dat het niet teveel moet kosten omdat betaalbare woningen voorop staan. Maar als je het niet probeert weet je ook niet of het wel kan binnen het financiële kader. Dat kan je bij een uitbesteding uitvragen, dan moet een ontwikkelaar daarnaar kijken. Als het dan kan, dan heb je ook geen excuus meer om het bij andere nieuwbouwprojecten niet te doen.’

4. Rochdale (38.000 woningen onder beheer)

Truus Harkes deed een rondvraag binnen de corporatie en de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties met ‘niet een enorme oogst.’ Harkes: ‘de prioriteit ligt niet bij houtbouw, die ligt echt bij de energietransitie. Verder wordt alles heel voorzichtig bekeken met pilots.’

Wel is Rochdale betrokken bij een project in Zaandam waar gekeken wordt naar CLT-hout. ‘In de Kogerveldwijk wil de uitvoerder de nieuwbouw in CLT-hout doen. We zijn daar als Rochdale bij betrokken, maar het initiatief komt wel van die ontwikkelaar. Als dit project een succes wordt, kan het misschien een vliegwiel zijn.’

Waarom veel woningcorporaties de stap naar houtbouw niet te zetten? ‘De prioriteit ligt echt bij de energietransitie. Je hebt maar beperkt tijd en geld. Corporaties werken bovendien vaak met dingen die al bewezen zijn, en zijn daarom meestal niet de eerste met innovaties. De bouw is een conservatieve wereld. Innovaties gaan misschien in een pilot, maar worden niet zo snel onderdeel van het normale werkproces.'

Houtbouw is echter wel een bewezen concept, zo bleek uit voorbeelden van het Hotel Jakarta in Amsterdam en de CLT-hoogbouw in onder andere Londen uit de uitzending ‘Houtbouwers’. ‘Eigenlijk zou je met de duurzaamheidsteams van de woningcorporaties op excursie moeten gaan naar deze projecten,’ stelt Harkes voor.

En ook hier speelt de verhuurdersheffing een grote rol. ‘We zijn dan ook de hele tijd aan het lobbyen om die van tafel te krijgen.

2. De bouw is een conservatieve wereld

De (woning)bouw: een conservatieve wereld?

De woningbouwsector blijkt vooralsnog erg voorzichtig met houtbouw. Op de verkennende aanbesteding bij Mitros in Utrecht en een pilot van Rochdale in Zaandam na, wordt er nog niets met houtbouw gedaan. Veelal wordt gewezen naar het kostenplaatje en maakt de verhuurdersheffing de situatie nog moeilijker. ‘De geldproblemen bij de woningcorporaties zijn een bekend probleem,’ zegt Bjarne Mastenbroek, houtbouwpionier, architect en een van de sprekers in onze uitzending. ‘Zij zijn bezig met een ander gevecht: of ze überhaupt nog wel sociale woningen kunnen bouwen.’

De hoge kosten voor houtbouw berustten wat Mastenbroek betreft op een misverstand: ‘als je de CO2-kosten meerekent dan is bouwen met CLT-hout veel goedkoper!’

Volgens de architect ontbreekt er centrale regie. ‘Houtbouw wordt eindeloos geproblematiseerd in onze overlegcultuur, iedereen zit in zijn eigen straatje, terwijl we juist nu de handen uit de mouwen moeten steken. Ik hoop dat we er uiteindelijk gaan komen door consequent opdrachtgevers te wijzen op het belang van een holistische aanpak. Jammer genoeg ontbreekt het Nederland aan een ‘holistische aanpak van het duurzaamheidsvraagstuk.’