Hout heeft de toekomst, maar wie geeft het bouwmateriaal de kickstart die het nodig heeft? VPRO Tegenlicht vond drie woningcorporaties die de houten eeuw al hebben omarmd.

Nederland staat voor een paradoxale opgave: we hebben meer huizen nodig, maar we moeten ook minder vervuilen. Bouwen met beton en staal is enorm vervuilend. Het zorgt wereldwijd voor negen procent van de CO2-uitstoot.

Houtbouw lijkt de oplossing: een huis van kruislaaghout ('Cross Laminated Timber' of CLT) is even sterk als beton en staal, je zet het razendsnel neer en het dient ook nog eens als opslag voor CO2.

Maar eerder ontdekte VPRO Tegenlicht dat de grootste (en rijkste) woningcorporaties nog niet of nauwelijks bekend zijn met hout als volwaardig bouwmateriaal. Wie moet de kar dán gaan trekken? We vonden drie voorlopers die het anders doen.

1: de woningbouwdirecteur die het samen met andere corporaties gaat doen

Fien Wonen | Hardinxveld-Giessendam & Vijfheerenlanden

Diep in de weides van het Groene Hart, in het dorpje Meerkerk, huist een dapper wooncorporatietje dat zich weinig aantrekt van korte termijn-rendementen. Vier weken geleden nam het een radicale beslissing: vanaf nu gaan alle projecten gebouwd worden met biobased materialen: CLT-hout, maar ook hennep, kalk en strobouw.

Geen woningbouwvereniging in Nederland die zich zo vol op de toekomst stort als Fien Wonen. 

De baas van Fien Wonen, Elisabeth ter Borg, kwam een paar jaar geleden op het idee toen ze zich realiseerde dat de Nederlandse bouwsector vol inzet op de energietransitie – elk huis een zonnepaneel en een afgesloten gaskraan – maar niet op het bouwen van extra woningen. Nederland heeft in 2040 namelijk een slordige miljoen extra woningen nodig. Hoe gaan we die bouwen?

'Is het niet veel logischer,' dacht Ter Borg, 'als we al die huizen gaan bouwen met duurzame materialen?' Weg met staal en cement, leve het hout. Want met 250 duizend houten sociale huurwoningen, kun je behoorlijk wat CO2 opslaan.

ingenieus plan

Ter Borgs plan wordt nog ingenieuzer. Ze wil de opslagcapaciteit van al die woningen aanbieden op de markt voor emissierechten. Op de markt voor emmissierechten moeten vervuilende bedrijven – onder toezicht van de overheid – namelijk geld betalen aan bedrijven die relatief schoon zijn.

'Iedere maand zie ik de prijs van die emissierechten stijgen,' zegt Ter Borg. 'Omdat we steeds meer doorkrijgen wat de échte prijs van het huidige bouwen eigenlijk is.'

Maar de woningbouwdirecteur kan het natuurlijk niet alleen. Om sterk te staan, sluit ze nu verbonden met andere corporaties, die ook mee gaan doen. Welke dat zijn maakt ze liever nog niet bekend. Samen zullen zij waar mogelijk hun huizen bouwen van duurzaam materiaal.

Ter Borg is optimistisch: 'Ik ken de sector niet als een sector die dingen niet wil. In 2035 wil onze corporatie de doelstelling van 2050 (uitstoot naar 0 procent, red.) hebben behaald. Dat is onze ambitie.'

2: twee vliegen in één klap: duurzaam én ruimte voor statushouders

Ons Doel | Leiden

Vanaf 2019 met CLT-hout gaan bouwen? Dat ging woningcorporatie Ons Doel niet snel genoeg. De woonvereniging zette daarom al in 2017 zestien massief houten woonstudio's neer.

Al geeft Christoffel Klap, directeur van Ons Doel, meteen toe dat duurzaamheid toen niet de eerste motivatie was. Hij kocht de woningen toen er in Leiden plotseling grote behoefte was aan woonruimte voor statushouders.

Om snel te zijn koos Klap voor zogeheten Finch-units: houten modules die verplaatsbaar zijn en makkelijk te stapelen als legoblokjes. Bovendien hielp de mooie uitstraling van het hout, in tegenstelling tot stalen wooncontainers, om de statushouderswoningen sneller geaccepteerd te krijgen in de buurt.

'En toen hadden we ineens circulaire woningen in ons bezit', aldus Klap.

fan van houtbouw

Sindsdien is Ons Doel fan van het materiaal. Inmiddels zitten er weer 26 nieuwe CLT-woningen voor sociale huur in de pijplijn. Toch waren de woningen nog ietsje duurder dan traditionele bouw.

'Maar als je kijkt naar wat er zal gaan veranderen aan regelgeving rond CO2-belasting,' zegt Klap, 'dan zullen circulaire units goedkoper worden.'

'Ik verwacht dat bouwen met hout over vijftig jaar – ook financieel gezien – een hele verstandige keuze zal blijken te zijn geweest. En dan hoop ik niet dat die conclusie wordt getrokken omdat hout blijft drijven.'

3: de grootste woningcorporatie die bouwt met hout staat in Limburg

Wonen Limburg | Limburg

Met 28 duizend woningen in beheer is Wonen Limburg de grootste woningcorporatie die met CLT-hout aan het bouwen is. Als het proefproject in Weert goed bevalt, dan wil de woningcorporatie, die zo'n driehonderd woningen bouwt per jaar, snel gaan opschalen.

Projectmanager Jean-Lou Snelder, van de Weert-pilot, vertelt razend enthousiast over CLT-hout. Hij vond een bedrijf, Nur Holz, dat de benodigde bomen zelf plant in het Duitse Zwarte Woud, en daar de woningen ook in elkaar zet.

Snelder somt met gemak alle voordelen op:

'Het bijzondere van Nur Holz is dat er geen lijm wordt gebruikt. De planken worden met beukenhouten-schroeven, die ze zelf maken, aan elkaar geboord.'

'Een team van Nur Holz komt in januari naar Nederland en schroeft dan één woning per dag voor ons in elkaar. Alles bij elkaar gaat het twee keer zo snel als traditioneel bouwen.'

Snelder bekeek voor de Weert-pilot verschillende andere houten gebouwen. Hij concludeert: 'Houten woningen zijn fantastisch. De hele sfeer is beter. De akoestiek is rustiger en zachter. De warmtehuishouding is fijner. Wij denken echt dat dit de oplossing is.'

overige corporaties die met hout bouwen

zoek je meer houtbouwers?

kijk hier onze aflevering