De Franse Europarlementariër Larrouturou ging achttien dagen in hongerstaking om aandacht te vragen voor de Europese begroting en een rijkenbelasting. 'Ik ben tien kilo kwijt, maar ik heb er miljoenen bondgenoten bij.'

'Larrouturou, we love you!', scanderen de demonstranten keer op keer als Larrouturou wil gaan spreken op het plein voor het Europese Parlement. De Franse Europarlementariër Pierre Larrouturou heeft in de afgelopen maand een zekere sterrenstatus verworven.

Nog nooit was de meerjarenbegroting van de EU zo populair in Frankrijk als nu. De Europarlementariër Larrouturou kreeg het voor elkaar: hij ging achttien dagen in hongerstaking om aandacht te vragen voor de Europese begrotingsonderhandelingen en een belasting op financiële transacties, de zogenaamde Tobintaks. ('Die vijftig miljard euro per jaar kunnen we investeren in de klimaattransitie.') Hij bracht een ware volksbeweging op gang.

Al die dagen verbleef hij in het Europese Parlement: als hij geen live video’s aan het opnemen was voor miljoenen kijkers, dan zat hij met een protestbord (à la Greta Thunberg) voor het parlement, stond hij de pers te woord uit alle uithoeken van de EU, of sprak hij menigten toe die zich voor het parlementsgebouw hadden verzameld om hun steun te betuigen. Ondertussen gingen de onderhandelingen met zijn collega’s en de debatten in het parlement ook gewoon door. Allemaal zonder te eten.

'Ik ben tien kilo kwijt, maar ik heb er miljoenen bondgenoten bij'

Uiteindelijk was het zijn dokter die zei dat hij ermee moest stoppen om blijvende schade aan zijn lichaam te voorkomen. VPRO Tegenlicht spreekt hem net nadat hij is gestopt. Aan zijn energie en overtuigingskracht is het dringende verzoek van de dokter in ieder geval niet af te lezen: bij elk punt dat hij wil maken, pakt hij er een boek bij, of een voorwerp, een uitgeprinte grafiek, of een foto. 

Hoe gaat het nu met u?

'Goed. Ik ben misschien tien kilo afgevallen. Ik heb er wel miljoenen bondgenoten bij gekregen. Het doel van mijn hongerstaking was niet om eraan dood te gaan, maar om miljoenen doden te voorkomen. Als we nu geen actie ondernemen, zullen er heel veel mensen sterven aan de gevolgen van klimaatverandering.'

Ik ben me vandaag ineens heel bewust van alles wat ik eet. Hoe was het voor u om zo lang niet te eten?

'Het moeilijkste moment was voor mij niet de hongerstaking zelf, maar de zoutloze, waterige groentesoep die volgde. Dat is het enige wat je na zo’n lange tijd kan eten.'

U pleit voor een extra belasting op financiële transacties. Waarom?

'Iedereen betaalt btw: als ik een telefoon koop, betaal ik twintig procent btw-heffing. Zelfs de allerarmsten betalen 5,5 procent btw op eten. Alle burgers betalen belasting. Waarom betalen de financiële markten dan helemaal niets? Is speculeren belangrijker dan eten? Nee, natuurlijk niet. Er is gewoon een hele sterke lobby. Ik denk dat we afstevenen op een zelfmoord van de mensheid als we de regels van het belastingspel niet veranderen. Het is een kwestie van fiscale rechtvaardigheid.'

'Daarom pleit ik voor het invoeren van de Tobintaks, een belasting op aandelen, obligaties en derivaten. Als je voor iedere transactie in aandelen 0,1 procent belasting heft en 0,01 procent op een transactie in derivaten of obligaties, zou dat elk jaar zo’n vijftig miljard euro op kunnen halen. Het is echt niet het einde van de wereld om mensen met veel geld 0,1 procent belasting te laten betalen.'

En waar zou u dat geld in investeren?

'We hebben elk jaar zeshonderd miljard euro nodig voor de klimaattransitie; dit gaat naar het isoleren van huizen, het verbeteren van openbaar vervoer, het bouwen van dijken, het maken van beleid om CO2 te verminderen, noem maar op. In plaats van dat we elk gezin twintigduizend euro laten inleggen om dit te financieren, hebben we een Europees budget om dat te doen. Maar we hebben nog niet al het geld bij elkaar verzameld.'

'Met die vijftig miljard euro van de Tobintaks zouden we kunnen voorkomen dat lidstaten zelf meer geld moeten inleggen. Er zijn namelijk veel landen die de onderhandelingen zullen blokkeren als ze nog meer moeten bijdragen. Maar zonder financiering halen we de klimaatdoelstellingen niet.'

©

Larrouturou tijdens de demonstratie

'Is speculeren belangrijker dan eten?'

Waarom besloot u nu in hongerstaking te gaan? 

'Weinig burgers zijn zich ervan bewust dat deze weken heel belangrijk zijn voor de Europese politiek: er wordt onderhandeld over de nieuwe begroting van de EU. Nu is er een kans om de klimaatambitie voor de komende zeven of zelfs tien jaar vast te leggen. Door het coronavirus en de verkiezingen in de VS ging er veel aandacht naar ander nieuws, en de Europese politiek is een ingewikkeld onderwerp. Maar dit gaat over de begroting van de komende zeven jaar. Als er niet genoeg klimaatgeld wordt vrijgemaakt, dan is dat dus ook voor zeven jaar. Wat heeft het voor zin om klimaatdoelen te hebben voor 2030, als er geen geld is tot 2027? Ik lig ‘s nachts wakker van het klimaatprobleem. We moeten voorkomen dat de Green Deal wéér een vorm van greenwashing wordt.'

Maar het heeft toch weinig zin om deze taks in te voeren als de rest van de wereld niet meedoet? Krijg je dan geen kapitaalvlucht? 

'Nee. De Europese Commissie heeft een systeem bedacht waardoor je kan voorkomen dat het kapitaal meteen ontsnapt naar landen zonder tobintaks. Om een voorbeeld te noemen: de EU kan banken die klanten hebben in Europa bepaalde voorwaarden opleggen. Een van die voorwaarden kan het betalen van een belasting op speculaties zijn. Dus tenzij een bank besluit alle activiteiten in Europa op te geven, zal die bank niet aan de Tobintaks kunnen ontkomen. En anders is Frankrijk wel het bewijs dat het kan: daar is nu een belasting van 0,3 procent op de transactie van aandelen. Dat heeft sinds 2020 al 1,3 miljard euro opgeleverd en het kapitaal niet afgeschrikt.'

U kreeg heel veel steun. Hoe komt dat denkt u?

'Het verbaasde me echt dat we er binnen een maand in zijn geslaagd om zoveel verschillende mensen bij elkaar te brengen. In het programma van een evenement dat ik organiseerde stonden zowel de klimaatstaker Adelaide Charlier, de 99-jarige filosoof Edgar Morin, als iemand van de Gele Hesjes. Er waren mensen van rechts en van links. Er was een vakbondsleider die vindt dat we een alternatief moeten vinden voor het kapitalisme en een liberale, Belgische minister van Financiën. Blijkbaar vinden veel verschillende mensen dat het tijd is om de mensen te laten betalen die dat nooit doen.'

'Wat heeft het voor zin om klimaatdoelen te hebben voor 2030, als er geen geld is tot 2027?'

Een hongerstaking wordt vaak gezien als laatste middel voor mensen die op geen enkele andere manier macht uit kunnen oefenen, zoals een gevangene. Voelt u zich machteloos, als Europarlementariër, als het gaat om het belasten van de rijken?

'Nee, ik heb morgen een afspraak met de adviseur van Merkel en ik heb net een afspraak achter de rug met een minister. Het is niet zo dat ik geen macht heb, vooral niet als je het vergelijkt met veel andere burgers. Maar aan de andere kant heb ik ook weer niet zoveel macht als bijvoorbeeld Merkel of Macron. 68 procent van het Europese Parlement is voorstander van de Tobintaks.

Toch houdt de Europese Raad het steeds tegen. Europa wordt vaak geblokkeerd, omdat we de 27 lidstaten nodig hebben om tot een overeenstemming te komen. Maar unanimiteit doodt de democratie. In die zin heeft het Europarlement vergeleken met de staatshoofden nog steeds weinig macht.'

Valt daar uiteindelijk iets tegen te doen?

'Nicolas Hulot, voormalige minister van Milieu in Frankrijk, was de nummer drie politicus in de Franse regering. Hij is opgestapt uit machteloosheid. Hij zei: ‘Macron is aardig tegen me, maar hij handelt niet, omdat de olielobby en financiële lobby sterker zijn.’ Als je iets wil veranderen, heb je heel veel kracht nodig.'

'Als we alleen zouden staan, zouden we wegkwijnen van hulpeloosheid. Maar samen kunnen we winnen. We zijn met zovelen. In ’89 waren het de burgers die het zat waren en de muur neer hebben gehaald. Als we hadden gewacht op de grote bazen, zou de muur er nu nog steeds staan. Nu moeten we de lobby’s neerhalen. Ik denk dat we het kunnen, anders had ik dit nooit allemaal gedaan. Mijn doel is om die beweging uit te lokken.'

'De rol van een Europarlementariër is niet om alleen maar ja te knikken'

Wat waren de reacties van uw collega’s?

'Ik word gezien als een vreemde eend in de bijt. Sommige parlementsleden hebben me aangemoedigd, anderen hebben het me afgeraden. Het heeft me zeker een paar vrienden gekost. Maar elke keer als ik naar het parlement ging, stonden er mensen die hun steun aan mij betuigden. Ik heb er veel voor terug gekregen. De rol van een Europarlementariër is niet om alleen maar ja te knikken tegen Macron en Merkel, maar om ze wakker te schudden. We hebben geen tijd meer te verliezen. Mijn helden zijn onder anderen Nelson Mandela en Martin Luther King. Deze mannen hadden geen lange carrière. Laatst bracht ik dertig jongeren mee in het parlement, die allemaal begonnen te roepen: ‘What do we want? Climate justice!’ Het was twee uur lang een monsterlijke puinhoop. Ik heb toen een waarschuwing gekregen.' 

Wat zijn uw plannen nu?

'Het is nu afwachten tot tien en elf december. Dan wordt er door de Europese Raad besloten over de klimaatplannen van de EU. Ik geloof niet dat we in een keer heel Europa kunnen overtuigen van de Tobintaks. Maar je hoeft de Tobintaks ook niet meteen met alle lidstaten in te voeren. Je kan met een paar landen beginnen: zelfs als er al tien of vijftien landen mee willen doen met de Tobintaks, boeken we vooruitgang. Dan halen we geen vijftig miljard euro op, maar wat minder in het eerste jaar. We kunnen al het geld goed gebruiken. Schengen begon ook met vijf landen, nu zijn we met zesentwintig.'

En dan?

'Als we deze strijd winnen, nemen we een maand de tijd om dat te vieren en uit te rusten. En dan gaan we een nieuwe gevecht aan.'