Volgens Damiaan Denys, filosoof en hoogleraar psychiatrie aan de Universiteit van Amsterdam, heeft de individualisering van de samenleving ons uit elkaar gespeeld en ons gevoel van eenzaamheid versterkt. Maar ook globalisering en digitalisering hebben hier enorm aan bijgedragen.

Eenzaamheid is niet op zichzelf slecht, zegt Denys. Hij noemt het zelfs een positieve emotie. Want het vertelt je dat je behoefte hebt aan gezelschap, vriendschap, contact. Dat is alleen maar gezond. Sterker nog, ieder mens is per definitie eenzaam. Omdat we elkaar nooit 100 procent kunnen begrijpen en we allemaal opgesloten zitten in ons eigen bewustzijn. Maar de luxe van de moderne tijd waarin we zelf betekenis mogen en moeten geven aan ons leven, versterkt dit eenzaamheidsgevoel tot in het extreme. Geef je er gewoon eens aan toe, zou hij zeggen.

Denys geeft regelmatig lezingen over onderwerpen als ‘angst’ en ‘controle’. Zo was hij te gast bij Zomergasten (2015) en schreef en speelde hij in een monoloog over angst, 'De wolf en de goudvis' (2013-2016). Verder schrijft Denys voor kranten en tijdschriften zoals Het Parool en Vrij Nederland, en schreef hij verschillende boeken, zoals het Het tekort van het teveel: de paradox van de geestelijke gezondheidszorg. Dat boek wordt eind november verwacht en gaat over de geluksparadox: we zijn in alle statistieken gelukkiger dan ooit, maar ook mentaal zieker dan ooit: veel mensen kampen met psychiatrische klachten. Hoe kan dat?

Op de Zuidas begeleidt Oscar Westra van Holthe werkende professionals en teams. Hij is er vertrouwenspersoon en systemisch coach. Voor YouTube maakte Westra van Holthe de reeks ‘Op zoek naar de ziel van de Zuidas.’ Daarvoor sprak hij met meer dan dertignwerknemers, bewoners en ondernemers over het leven in de buurt. Het is een gesloten bolwerk waarin de ambities hoog liggen. De constante focus op succes heeft een schaduwzijde. Mensen staan niet stil om te bezinnen, graven zich in en kunnen zichzelf niet meer goed begrijpen, ziet hij.

Paulien Hogenkamp is agrarisch coach. Ze begeleidt boeren op het platteland. Vroeger praatten boeren niet graag over hun problemen, zegt ze. Hun klachten waren vooral fysiek. Maar sinds de afgelopen jaren ziet Hogenkamp steeds meer boeren in haar praktijk. Ze hebben hun hoofd vol, zien het niet meer zitten.

Het is niet het werk zelf waardoor boeren overspannen raken, zegt Hogenkamp. Het is alles wat er bovenop komt. Zoals toekomstplannen. Verwachtingen van anderen over de groei van hun bedrijf en de opschaling van productie. Een gevoel van machteloosheid als de markt en de overheid zeggenschap hebben over de prijs van hun producten

Nu zijn vader is overleden en de bloemenwinkel van zijn familie failliet is, neemt de 62-jarige Leen Huis de zorg voor zijn moeder op zich. Ze delen een appartement in een flatgebouw. Hij is zijn hele leven gewend om mensen over de vloer te hebben voor een drankje. Dat werd na de sluiting van zijn bedrijf al minder. Nu, mede door corona, is het akelig stil. Zijn moeder lijkt er weinig erg in te hebben. Ze besteedt haar tijd aan borduurwerkjes om de tijd te passeren. Maar Huis voelt zich eenzaam. Hij zit veel op Twitter, waarop hij bericht over de groenten die hij zelf verbouwt. Na elf jaar in de bijstand popelt hij om weer te gaan werken.

Nu hij aan de VU Artificial Intelligence studeert, woont de Turkse Pablo op een kamertje in een studentenflat in Uilenstede. Zelfs de architectuur van deze plek ademt, zeker nu de coronacrisis heeft ingezet en ondanks de dicht op elkaar gepakte ruimtes, een gevoel van eenzaamheid en afstand. Pablo kan door de coronamaatregelen nog maar een keer in de week voor een lab-les naar de universiteit toe om zijn medestudenten te ontmoeten. Verder volgt hij alle colleges online en is hij gebonden aan de wijk en vooral zijn kamer. Studentenfeestjes, etentjes en kennismakingsborrels, het hoort op dit moment, behalve virtueel, niet bij het het studentenleven van vandaag. Zorgen over de toekomst is bij jongeren, zoals Pablo, sterk voelbaar. Je studententijd is normaal gesproken zoveel meer dan een periode van studeren alleen. Het is de tijd waarin je levensbepalende bindingen aangaat met vrienden, potentiele partners en werkrelaties. Je “social fabric” krijgt normaliter vorm in deze fase van je leven. Hoe eenzaam moet het dan ook voelen, als je het ongemak over het ontbreken hiervan, slechts met je familie en vrienden ver weg in Turkijke via een beeldscherm kunt delen… maar gaat dit werkelijk zo anders nu dan voor de coronapandemie?