Banken, bonussen, bezuinigingen en een toenemende ongelijkheid in de samenleving zorgen voor een groeiend gevoel van onbehagen onder burgers. ‘Cynisch, somber en woedend’ om met de woorden van financieel geograaf Ewald Engelen te spreken. Hij pleit voor drastische hervorming van de financiële sector. Maar er verandert weinig. Banken lobbyen uiterst succesvol tegen nieuwe regelgeving, politici zijn vooral bezig met dagkoersen en het verschil tussen rijk en arm neemt verder toe. Burgers voelen zich machteloos tussen dit lobbygeweld en dat leidt tot afnemende interesse in politiek, lage opkomst bij verkiezingen en een lethargische houding van niets-doen. Toch lijkt het pleidooi van Engelen een stem te geven aan een smeulende, nog ongeuite woede. Tegenlicht onderzoekt het groeiende gevoel van onbehagen en vraagt zich tegelijkertijd af waar de opstand blijft.

De bezuinigingen en de groeiende ongelijkheid leidt tot een nieuwe klasse ontevreden burgers, die zich niet vertegenwoordigd voelen door de politiek. De Engelse socioloog Colin Crouch analyseert hoe de afgelopen twintig jaar de macht van de democratisch gekozen parlementen afneemt, ten faveure van het bedrijfsleven en internationale instituties. Stemmen heeft minder zin, omdat gekozenen de belangen van de kiezer steeds minder op het netvlies hebben. Het leger van 15.000 lobbyisten in Brussel, bijvoorbeeld, blokkeert regelmatig beleid dat de burger weer centraal zou stellen.

Wat doe je als normale simpele burger met je frustratie over het vastgelopen systeem? Onder het motto ‘We zijn het zat’ startte trucker Jerry Agema een actie om de snelwegen plat te leggen op 7 maart. Zijn bericht op Facebook werd binnen korte tijd 60.000 keer geliked en tot zijn eigen verbazing was Agema opeens de organisator van een breed maatschappelijk protest. Maar leidt zo’n actie ook tot verandering? Geeft het de burger weer het vertrouwen dat zij daadwerkelijk invloed kunnen uitoefenen?

In de VS, waar de macht van geld in de politiek al langer een probleem is, vecht USPIRG terug. Via onderzoek probeert de organisatie scherp te krijgen wat de bevolking nu echt wil, en brengt de uitkomsten hiervan in de wandelgangen van de macht onder de aandacht, als een soort ‘lobbyist van het volk’. 

Maar er komt steun uit onverdachte hoek; het World Economic Forum en het IMF berichtten recent over de groeiende kloof tussen arm en rijk als bron van zorg voor de stabiliteit van de samenleving. Niet vanwege humanitaire redenen maar omdat de economie eronder lijdt want arme mensen kopen niet. 

Waar moet de oplossing dan vandaan komen? Hoe zorg je ervoor dat burgers weer serieus genomen worden David van Reybrouck, schrijver in België, zag enkele jaren geleden dat de democratie in zijn land er slecht aan toe was. Hij organiseerde een burgerforum, de G1000, om meer aandacht te krijgen voor wat de bevolking precies wil. Zijn initiatief vindt navolging in Amersfoort, waar burgers en politiek samen proberen scherp te krijgen wat er in de stad moet gebeuren. Maar of dat voldoende is om de woede te dempen?  

Regie: Martijn Kieft
Research: Robert Kosters
Productie: Helen Goossens
Eindredactie: Henneke Hagen Frank Wiering