Sinds de onthullingen over de snuffelpraktijken van de Amerikaanse en Nederlandse inlichtingendiensten zijn we ons steeds meer bewust van de enorme hoeveelheid digitale gegevens die over ons zijn opgeslagen op het net, in de matrix. Maar niet alleen data van burgers, ook informatie over overheden en multinationals wordt op die manier verzameld. Dit resulteert in bestanden van vele terabytes groot: big data. Het goede nieuws is dat een groot deel van deze informatie toegankelijk is voor ons allemaal. Je moet alleen wel weten hoe je moet zoeken.

In de aflevering Big data: de Shell search onderzoekt Tegenlicht hoe deze enorme databronnen nieuwe manieren van journalistiek mogelijk maken. De casus is energiegigant Shell. Aan de hand van een berichtje over een miljardenschuld die Shell zou hebben uitstaan bij het Iraanse regime gaat Tegenlicht op zoek en daalt af in een zee van digitale infomatie.

Zo vissen we een paar buitengewoon merkwaardige wetenswaardigheden op over het doen en laten van deze Nederlandse multinational met betrekking tot Iran. Het onderzoek richt zich op de activiteiten van Shell in de jaren 2002 – 2010, de periode waarin de internationale gemeenschap besloot tot een handelsboycot tegen Iran vanwege haar omstreden atoomprogramma. Tegenlicht laat zien hoe Royal Dutch Shell door haar activiteiten in “schurkenstaat” Iran tussen wal en schip terecht kwam en zo in 2012 een schuld opliep bij het Iranese regime van ruim twee miljard dollar.

Ook richt Tegenlicht haar onderzoek op de innige band tussen Shell en de Nederlandse overheid. Welke rol speelt Den Haag als het gaat om de belangen van Shell in het buitenland en hoe ver gaat deze delfstoffendiplomatie?

Tenslotte vraagt Tegenlicht zich af of er sprake is van een ‘draaideur’ tussen Shell en de Nederlandse overheid. Met de inzet van een interactieve onderzoekstool – de powermap – die Tegenlicht speciaal voor dit doel ontwikkelde, worden de relaties tussen Shell en de overheid in beeld gebracht. Dit alles wordt onderzocht met als bron de vrij beschikbare big data over Shell en zijn handelspartners.

Wat is de kracht van digitale bronnen en in hoeverre kunnen big data de onderzoekjournalistiek verrijken? Gesprekken hierover voert Tegenlicht met een aantal vakgenoten waaronder journalist en Shell-kenner Marcel Metze, energieverslaggever bij Dow Jones Benoit Faucon, ship tracking expert John van Schaik en Kenneth Cukier, datajournalist bij het blad The Economist en auteur van het boek ‘Big Data: a revolution that will transform how we live, work, and think’.

Regie: Shuchen Tan
Research: William de Bruijn
Productie: Jenny Borger
Eindredactie: Frank Wiering, Henneke Hagen

In samenwerking met MediaFonds/ Sandbergen instituut.