Nieuwe journalistieke kansen

In een tijd waar technologie steeds meer mogelijkheden biedt om informatie te verzamelen en verhalen te vertellen, verandert de journalistiek ingrijpend. Toch betekent dit geen 'crisis', maar juist nieuwe kansen. In de uitzending ‘Big data: de Shell search’ worden een aantal van deze nieuwe mogelijkheden benut. Maar big data is niet de enige ontwikkeling: andere verrassende voorbeelden laten zien dat technologie voor journalisten nog veel meer mogelijk heeft gemaakt.

Om deze mogelijkheden voor nieuwe journalistiek beter beschikbaar te maken, besloot Tegenlicht-regisseur Bregtje van der Haak samen met ontwerper Sara Kolster het internationale platform Multiple Journalism op te zetten. Eerder schreef ze met ex-hoofdredacteur van de LA-Times Michael Parks en socioloog Manuel Castells het wetenschappelijke artikel The Future of Journalism: Networked Journalism. Het is volgens hen niet de journalistiek die in crisis is, maar de nieuwsindustrie: de mogelijkheden om onderzoek te doen en verhalen te vertellen zijn juist alleen maar toegenomen.

Een bekend voorbeeld van deze moderne berichtgeving is het monsterproject Snow Fall van de New York Times. Een team van 17 mensen werkte 6 maanden aan de reportage van een noodlottige lawine. De reportage is uiteindelijk een mix van documentaire, tekst, audio, video, internetpagina en design geworden, die schijnbaar naadloos in elkaar overlopen. Maar het blijft niet bij speciale, grote projecten: nieuwe vormen van journalistiek zijn overal te vinden. Bovendien zijn ze vaak met kleine budgetten en slimme manieren van samenwerking tot stand gekomen.

Stel je voor: je krijgt een zak over je hoofd, en het eerste dat je ziet wanneer hij wordt afgedaan, zijn de hekken van Guantánamo Bay. In Gone Gitmo van Nonny de la Peña kan het: in Second Life bouwde ze de beruchte gevangenis precies na om het verhaal van de gevangenen te vertellen. De La Peña: "De pers heeft geen toegang tot de militaire gevangenis, dus met traditionele journalistiek kom je niet ver." Het is een perfect voorbeeld van immersive journalism, waar het verhaal wordt verteld vanuit de eerste persoon. De technologie van virtual reality staat hier in dienst van het vertellen van een verhaal alsof je het zelf beleeft.

In het project Deconstructing Foxconn vormden studenten, journalisten, academici en activisten een netwerk om te infiltreren bij de Appleproducent waar zoveel zelfmoorden voorkwamen. Ook hier was geen toegang voor de pers. Studenten namen zomerbaantjes bij Foxconn, waar ze stiekem interviews hielden en foto’s maakten. Vervolgens speelden ze deze informatie door naar hun netwerk, die deze verwerkte tot documentaires, boeken, blogs en wetenschappelijke artikelen. Journalisten zijn nu knooppunten in een netwerk, en werken samen. Vooral het internet maakte dit networked journalism mogelijk: iedereen is met elkaar verbonden.

Net als 'de Shell Search' was de Britse bonnetjesaffaire niet mogelijk geweest zonder big data. The Telegraph legde connecties tussen verschillende overheidsdocumenten en openbaarde hoe leden van het parlement hun toelage massaal misbruikten. Ze kochten er tweede huizen van, gebruikten hem voor persoonlijke aankopen en ontdoken de belasting. Het ging nog een stap verder toen The Guardian alle 458.832 inmiddels vrijgegeven documenten op zijn website plaatste en mensen uitnodigde mee te zoeken naar meer misbruik. Dit onderzoek gaat tot op de dag van vandaag door.

Er zijn er nog veel meer manieren waarop de journalistiek zichzelf opnieuw uitvindt. Technologie speelt daarin vaak een faciliterende rol. Steeds meer disciplines, mensen en middelen worden gecombineerd om één verhaal te vertellen (of meerdere tegelijkertijd). Pogingen om mee te gaan met de technologische ontwikkelingen zijn soms geslaagd, zoals Snow Fall, maar soms bron van kritiek, zoals de ‘Fox News Deck’ (zie filmpje hieronder). De nieuwe redactie van Fox wordt online voornamelijk belachelijk gemaakt om zijn immense tablets en "high-tech" uitstraling.

De paradox: dezelfde ontwikkelingen die zorgen voor de bloei van de nieuwe journalistiek, zorgen ook voor crisis in de nieuwsindustrie. Journalistiek profiteert van de vele actieve burgerjournalisten, het internet en de immense informatiestroom, maar traditionele media moeten een omslag maken. Het oude model staat onder druk, maar daar staat tegenover dat er vele nieuwe, verrassende vormen van journalistiek ontstaan.

Het online platform Multiple Journalism wil de nieuwe mogelijkheden op een toegankelijke en aantrekkelijke manier presenteren voor iedereen die ermee aan de slag zou willen. Op dit moment wordt op vijf continenten rondgekeken om de beste voorbeelden van journalistieke vernieuwing te verzamelen. Om op de hoogte te blijven kun je je aanmelden via de website van Multiple Journalism.