Vier jaar na de val van de Twin Towers lijkt West-Europa ‘aan de beurt’. Afgelopen zomer werd vooral het Engeland van Tony Blair geconfronteerd met de gewelddadige overtuigingen van het radicale reborn islamisme. En weer blijkt een patroon zichtbaar in de daderprofielen: ‘de geur van het paradijs’. 
Nu ook Nederland de adem inhoudt is het eens te meer tijd om verdieping aan te brengen in onze kennis van de nieuwe vijand. Voor Tegenlicht reden om het tweeluik De geur van het paradijs te herhalen, dat in fraaie beelden op zoek gaat naar het voor ons zo uitheemse denken en geloven. Een denken en geloven dat inmiddels tot veel terreur heeft geleid, en voor permanente dreiging zorgt. 

Ze wonen niet in Pakistan of Marokko, maar in Engeland of Nederland. Ze zijn niet geboren in Islamabad maar in ‘Londonistan’. Ze plegen acties uit naam van Allah, maar op foto’s (afkomstig uit politiedossiers of van bewakingscamera’s) lijken ze doodgewone boys next door. Wat ze gemeen hebben: ooit waren ze in het Nabije Oosten om ter plekke het heilig vuur te ervaren dat de oorsprong is van hun wedergeboorte. In Tsjetsjenië, Kasjmir, of in het grensgebied van Afghanistan en Pakistan. De opleidingskampen mogen dan zijn verdwenen, en de madrassa’s verboden; in deze regio’s lag de kiem van de wereldbeschouwing die hen in actie deed komen.

In het huidige conflict, dat door menigeen als hét grote conflict van de 21e eeuw wordt gezien, staan de open Westerse democratieën tegenover de zich op de letter van het boek inspirerende islam. Radicale islamisten, of ‘fundamentalisten’, hebben de zaak daarbij op scherp gezet: het is islam (onderworpenheid) óf het is jahiliyya (onwetendheid). Óf een moslim leeft naar Allah’s wet, óf naar die gemaakt door de mens. Hun jihad is de strijd tegen Dar al-Harb, overal waar men zich niet richt naar de Koran. Zij menen dat alleen de islam basis kan zijn voor staat en samenleving. Deze fundamentalistische beweging trekt zich van de traditionele, geografische grenzen dus niets aan, één van de redenen waarom Zine Abidine Ben Ali, president van Tunesië, haar ooit ‘de fundamentalistische internationale’ heeft genoemd.

De geur van het paradijs is een onderzoek naar de opvattingen van die fundamentalistische internationale en daarmee naar de ideeën die onze eigen democratische samenleving op de proef stellen. Centraal staat Zelimkhan Yandarbiev, voormalig president van Tsjetsjenië, en de reconstructie van zijn ontmoeting met Talibanleider Mullah Omar. Tot aan zijn gewelddadige dood in februari 2004. was Yandarbiev vanuit Qatar via internet en mobiele telefoon een belangrijke spin in het web van de internationale jihad. Twee weken voor hij vermoord werd, filmden de makers vijf dagen met hem in Qatar. Tijdens een lang interview, zijn allerlaatste, gaf hij diep inzicht in wat hem en zijn medestrijders beweegt.
Daarnaast is er gefilmd in Tsjetsjenië en Afghanistan, op de plekken waar de belangrijkste spelers van de fundamentalistische internationale zich ophouden.

Het tweeluik wil inzicht geven in het perspectief van de ‘andere kant’. Waarom denken deze mujahedeen dat islam onverenigbaar is met democratie? Is er sprake van een unieke vorm van moslim moderniteit? Liggen islam en het Westen onafwendbaar op ramkoers? Wat beweegt deze mensen om andersdenkenden te bestrijden, desnoods tot de dood er op volgt?

De geur van het paradijs werd eerder door Tegenlicht uitgezonden onder de titel The Smell of Paradise op 20 en 27 febr 2005.

Regie: Mariusz Pilis en Marcin Manon
Producenten: George Brugmans/Petra Goedings/Mariusz Pilis
Eindredactie: Doke Romeijn/Frank Wiering