Aan de hand van boeken van ooggetuigen die geschiedenis schreven, gaan Julie Blussé en Pieter van Os in gesprek met onder anderen Arnon Grunberg, Lisa Weeda en Roxane van Iperen.
In iedere aflevering staat één boek centraal dat met één gast wordt besproken. Zo vertelt Arnon Grunberg over Van het westelijk front geen nieuws van Erich Maria Remarque, dat een dermate ontluisterend beeld schetst van het soldatenbestaan dat de nazi’s het als ‘anti-Duitse propaganda’ verboden en verbrandden. 'Er zijn boeken die blijvend licht op deze wereld verspreiden, vaak zijn dat merkwaardig genoeg boeken over oorlog en geweld, en dit boek is er een van', aldus Grunberg.
Roxane van Iperen is te gast en praat over Het Achterhuis van Anne Frank, dat de beklemming van het onderduiken voelbaar maakt. Waarom groeide juist het dagboek van Anne Frank uit tot het bekendste ooggetuigenverslag van de Tweede Wereldoorlog? Verder bespreekt Lisa Weeda Het einde van de rode mens, het magnum opus van Nobelprijswinnaar Svetlana Alexijevitsj waarin zij honderden getuigen aan het woord laat over hun leven voor en na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. 'Aleksijevitsj verzamelt als geen ander stemmen die de complexiteit van de sovjet-implosie, en de emoties die daarbij horen, laten zien', aldus Weeda.
Verder komen onder andere Het levensverhaal van Frederick Douglass aan bod, dat Douglass optekende nadat hij uit de slavernij was ontsnapt, de reisverslagen van Marco Polo, en Wilde Zwanen, dat een verpletterend beeld van de Culturele Revolutie in China schetst.
De makers over deze serie: ‘De kracht van ooggetuigenverslagen is dat ze een heel indringend beeld kunnen neerzetten van hoe de geschiedenis was, maar er zijn ook valkuilen, die we in de serie ook bespreken. Enerzijds trekt zo’n verhaal je een bepaalde geschiedenis in, tegelijkertijd kan het zo sterk zijn, dat het de aandacht voor andere verhalen verdrukt. Eén persoonlijk verslag kan natuurlijk nooit het gewicht van een hele geschiedenis dragen', vertelt Julie.
Pieter vertelt: ‘De schrijvers van ooggetuigenverslagen zijn allemaal eerstelijns historici die nog niet gehinderd worden door de kennis van later. Neem Vespucci, die als ontdekkingsreiziger naar Amerika ging en opschreef hoe iedereen daar naakt rondliep en in harmonie met de natuur leefde, zonder bezit of hiërarchie. Het idee van de nobele wilde zou daar later op voortborduren. Als we het hebben over ooggetuigenverslagen is het interessant je af te vragen waarom dit ene verslag geschiedenis schreef en zoveel andere uit dezelfde periode niet. Wat was er gebeurd als Vespucci deze brieven niet had geschreven?’
Over de makers: Pieter van Os (1971) is journalist voor de Groene Amsterdammer en NRC. Daarnaast schreef hij o.a. het bekroonde boek Liever dier dan mens (2019) over het onwaarschijnlijke levensverhaal van holocaust-overlever Mala Rivka Kizel. Julie Blussé (1987) is presentator bij OVT en schrijft daarnaast o.a. voor NRC. Haar recente documentaire over Auschwitz-overlevende Eva Schloss werd genomineerd voor de journalistieke prijs De Tegel. Eerder maakte ze de podcast Tijdgeest.