Geboren in de verkeerde eeuw

Redmond O’Hanlon, schrijver, avonturier, geobsedeerd door Darwin, monomaan vogelobservator. Een man die eigenlijk in een andere eeuw geboren had moeten worden zodat hij minstens een land, of liever nog een nieuwe diersoort had ontdekt. Hij heeft geen idee hoe hij een computer moet gebruiken en van ‘email recieving devices’ moet hij niets hebben. Geen probleem dus om hem los te laten in de jungle van Gabon of hem op Spitsbergen te laten dwalen met het risico dat de ijsberen hem als een lekker hapje beschouwen? Moet hij wel overnachten in een ijskoude Yurt, of dat bonkige lijf van hem op een woest Przewalskipaard hijsen zodat hij over de vlakten van Mongolië kan stormen? Het kan allemaal. Want wat je ook voorstelt, O’Hanlon zal op alles ‘Excellent!’ zeggen.

O’Hanlon, die zo intens gelukkig was tijdens zijn reis op de Beagle omdat hij zijn ultieme held Darwin kon nareizen, zal deze nu – bijna vrijwillig - achterwege laten. Redmond heeft namelijk meer 19e eeuwse helden. Hij wil graag terug naar de tijd dat er nog veel te ontdekken viel en reist af naar de toenmalige witte vlekken op de kaart die zo’n enorme aantrekking hadden op de avontuurlijke en eergierige geesten. Redmond wil weten wat die mannen bezielden, waarom ze hun comfortabele huis verlieten om aan de andere kant van de aarde allerlei ontberingen te verduren. Waarom moesten ze zo nodig de heuvel op om te kijken wat daarachter lag. En daarachter…

De komende acht afleveringen reist O’Hanlon de wereld over. Maar voordat hij het vliegtuig kan nemen moet hij zich voorbereiden. In de eerste aflevering krijgt hij onder andere een opfriscursus survival en leert hoe hij een beest moet prepareren. En ik, duidelijk een product van de 20ste eeuw, verkeer in de luxe positie dat ik vanachter de camera mag meekijken tijdens het maken van de serie. En wat ik me afvraag zijn twee dingen. Wie is de man achter die bakkebaarden en valt er voor hem nog iets te ontdekken?

Bij het betreden van de Pelican House in Oxfordshire, wordt mij duidelijk dat er op deze wereld verschillende werkelijkheden bestaan waarin iemand kan verkeren. Het is makkelijker de werkelijkheid van een ander te zien dan die van jezelf, maar het interpreteren ervan is weer een ander verhaal.

O’Hanlon houdt van boeken en dat is eufemistisch geformuleerd. De vloer is  ermee bezaaid, op de stoelen en tafels liggen torenhoge stapels, de kasten puilen uit. Volgens Redmond: ‘Vermenigvuldigen de boeken zichzelf op een totaal willekeurige manier.’ Aan de muren is geen plek meer vrij. Overal hangen oude prenten, foto’s, ansichtkaarten, Afrikaanse beelden, en beesten. Er staan, liggen, hangen schildpadden, uilen, salamanders, kraaien, schorpioenen, marters en vlinders, en schedels van dieren. De gigantische vitrine met de pelikaan, waarnaar het huis is vernoemd, domineert de gang. Redmond wil geen plaats maken voor een nieuwe poster, hij is van plan die op het plafond vast te prikken. Daar had ik nog niet aan gedacht. Het kan allemaal nog voller. De vraag of het de moeite loont hier schoon te maken, en hoe dan, dringt zich aan mij op. Wanneer je gaat zitten, áls je dat al lukt, weet je nooit of er niet een beest zal opstijgen uit de zitting. Op de lange houten tafel, ook vol met boeken, papier, blaadjes met aantekeningen, ligt een geeltje met de tekst: Can I have a word with... geen naam ingevuld. Midden op tafel vanzelfsprekend een ouderwetse telefoon met snoer. Super smerig. Maar het mooiste zijn nog wel de twee rieten manden vol met spullen waar een briefje op ligt: Already sorted. Onder Redmonds stoel ligt een revolver. Als ik Redmond daarop wijs zegt hij: ‘O, ik heb er nog twee.’ Goed om te weten.

Is hij werkelijk iemand die wordt wat een ander in hem opwekt? Het zou kunnen, maar ik geloof Redmond niet. De tijd dat ik in zijn buurt was en het gezelschap wisselde, bleef hij zijn looiige, grappen makende, naar slaap verlangende zelf met altijd dezelfde verhalen, zodat niemand ooit een kans krijgt daardoor heen te breken om te zien wie zich daarachter schuilhoudt. En inderdaad, hij wil aardig gevonden worden. Ik vraag me af of dat altijd lukt. Naar alle waarschijnlijkheid zal ik niemand vinden die voor een tweede keer met hem op reis wil. Degenen die dat deden, zwoeren het nooit meer te doen. ‘Not even to High Wycombe, which is down the street.’

Om te weten te komen hoe Redmond als kind was, gaan we filmen bij Serena Hemdy, bij wie Redmond als zesjarige zijn toevlucht zocht omdat zijn ouderlijk huis geen plek was waar hij zich veilig voelde. En, zoals Serena mij later zal vertellen: ‘Zijn moeder was ongelofelijk streng. Ze was niet een moeder zoals je graag wilt dat een moeder is. Red ontvluchtte het huis. Hij vond het hier fijn. Hier hoefde hij zich niet te gedragen als zoon van een dominee.’ Redmond doet nog regelmatig zijn moeder na. Hij zet een hoge stem op, begint de anekdote met ‘Redsy, ....,’ dan volgt er iets wat hij niet mocht doen en sluit hij zijn nabootsing af met het leegschieten van een pistool dat naar de grond wijst waar op dat moment het fictieve graf van zijn moeder ligt.

We zitten in de auto en hoe dichter we in de buurt van Serena’s boerderij komen, hoe drukker Redmond wordt. Hij vertelt nog een keer dezelfde anekdote over de Obelisk en bevriend schrijver Ian McEwan. Ze waren zo stoned tijdens de wandeling dat de Obelisk in de verte maar bleef verspringen. Elke keer als ze opkeken stond het ding op een andere plek. Ik luister met een half oor. Het is de derde keer dat hij dit verhaal vertelt. We rijden langs zo’n ouderwetse rode telefooncel die ik het toppunt van romantiek vind. In het veld loopt een schaapherder met een mobiel, wat het plaatje meteen weer verstoord. Als we de afslag nemen ziet Redmond zichzelf fietsen op de landelijke weg. ‘Hier fietste ik toen ik klein was op mijn crosscountry bike. Met de bochten had ik wel wat problemen.’ Die  moeite bleef hij houden, op latere leeftijd reed hij zijn motor recht de heg in.

Ondanks zijn nare jeugd, heeft Redmond goede herinneringen aan die tijd. Hij vergelijkt reizen met het plezier van kind-zijn: ‘Het mooie is dat je dat fantastische gevoel van toen weer terugkrijgt. De hele wereld voelt nieuw, je leert continu. Alles is een ontdekking.’

In de toppen van de bomen zitten raven. Redmond wijst ze deze keer niet voor ons aan, dat is opmerkelijk. Zodra er iets met vleugels slaat is Redmond afgeleid en moet iedereen kijken naar wat er vliegt. Hij weet ook altijd precies wat er daar boven ons onderweg is. Een mooie gave. Voor mij is een vogel vanuit de verte alleen maar bruin, zwart of gekleurd. Redmond let niet op de raven. Hij fluit en zingt.

Serena Hemdy (81) woont al vierenvijftig jaar op de boerderij, waarvan Redmond al vertelde dat het een paradijs is voor kinderen: vuile plekken van de honden of van laarzen die de deur opentrappen, de deurknop heel laag, goed bereikbaar voor iedere lengte.  Een kooi met een gehavende papegaai erin. Een zitkamer met een open haard waar je rechtop in kunt staan en een vrouw des huizes met opgestoken haar en een brutale blik.

Serena houdt twee varkens, net als vroeger. Ze zijn gigantisch. Alleen de ezel die in de keuken stond is verdwenen. ‘Redmond was een vrolijk, blond en zeer beweeglijk jongetje dat het heerlijk vond de bossen in te lopen en te verdwijnen,’ vertelt Serena. Dat willen verdwijnen heeft hij nog steeds. In het buitenland voelt hij geen enkele behoefte om te weten op welk deel van de kaart hij zich precies bevindt. ‘Ik volg de man die voorop loopt,’ om steeds dieper in het oerwoud door te dringen met de kans het gebied nooit meer te kunnen verlaten. Aan de andere kant: O’Hanlon die geruisloos van de kaart verdwijnt? Onmogelijk. Zelf heeft hij ooit gedacht dat hij zou sterven tijdens een bootreis in the Arctic. Daar kwam zijn ego tegen in opstand: niet dramatisch genoeg. ‘Verdrinken is verre van chique.’ En erger nog, het zou slechts een halve pagina in de Shetland Times opleveren. Nee, als O’Hanlon gaat moet dat op een heroïsche manier om vanzelfsprekend breed uitgemeten te worden.

Om een vroegtijdige dood tijdens een van de komende reizen nog even uit te stellen, krijgt Redmond van Afghanistanveteraan (The Parachute Regiment) Levison Wood een opfriscursus overleven in de jungle. Het zal nodig zijn, want Redmond kreeg ooit een prachtig kompas voor zijn reis naar Borneo dat hij nooit heeft gebruikt. Hij kreeg het ding niet open.

Lev, een aantrekkelijke man van achtentwintig waar de gemiddelde vrouw wel het oerwoud mee in wil, beschouwt voor het gemak Redmonds achtertuin als de jungle. Geen makkelijke opgave. De poes ligt er languit te zonnen en Redmond plukt appels en peren van de bomen en zet zijn tanden erin. De term ‘overleven’ komt hier niet zo snel in me op.

Redmond leert hoe je op drie manieren vuur kunt maken, maar geen van de gebruikte technieken gaat hem heel gemakkelijk af. Bij het zien van de volwassen kerels, in de weer met vuur, het leeghalen van een kip en geheime brieven met zinnen die pas leesbaar worden als je het papier boven het vuur houdt, bekruipt me het gevoel van jongetjes die de meest wilde avonturen bedenken. Gewoon in een achtertuin in Engeland. Boys will be boys. Als ik niet beter zou weten. Van O’Hanlon weet ik dat hij zes maanden jungle heeft overleefd en van Wood dat hij precies dezelfde voetreis maakte als zijn favoriete explorer Arthur Conolly, die vanuit Moskou naar de Caucasus trok. Dat ging goed, tot hij – nog in Rusland - gearresteerd werd omdat ze dachten dat hij een terrorist was. Hij werd vastgezet en verhoord. Wat hem gered heeft is de fles whisky in zijn bepakking. Een rechtgeaarde terrorist heeft zoiets niet bij zich.

Helaas is de spanningsboog van de heer O’Hanlon is niet heel erg groot. Tijdens het onderricht raakt hij afgeleid door Bertie die een muis vangt en opeet. ‘Ik vind het mooi zoals ze eerst het hoofd pakken. Net zoals een luipaard.’

Ik wil graag van hem weten of hij deze middag iets nieuws heeft geleerd. Redmond grinnikt. ‘Helemaal niets. Maar Lev was wel eerlijk. Hij vertelde dat hij het zelf nog nooit voor elkaar heeft gekregen ooit een vonk uit dat verdomde houtje te krijgen.’

Tijdens de survivallessen vroeg ik me af wie ik, op grond van uiterlijke selectie, zou kiezen om de grootste kans te maken te overleven. In Gabon zullen we namelijk diep de binnenlanden intrekken. Overnachten in een tentje in het oerwoud staat op de planning. Hij ziet er misschien niet heel erg fit uit, maar Redmond wil pleasen, dus de kans dat hij voor me springt als er een buffel op mij af komt stuiven is best groot.

Belinda leerde Redmond kennen tijdens haar studie English Geography. Toen ze voor het eerst zijn kamer binnen kwam was de vloer een grote chaos. Op een stoel lag The paddling of ducks opengeslagen. Voor Belinda een teken dat hij niet iemand was die je IQ beoordeelt bij elke zin die je uitspreekt. Voor haar is Redmonds gevoel voor humor het belangrijkste. ‘Hij maakt me aan het lachen en hij is verfrissend anders. Je vindt niemand met dezelfde blik op de wereld als hij.’ Maar onder die aparte blik en humor ligt een andere laag die niet veel mensen kennen. O’Hanlon lijdt aan depressies. Belinda heeft moeilijke tijden met hem doorgemaakt toen hij niet meer uit bed wilde komen en het liefste had dat zij bij hem kroop om vervolgens samen de wereld te negeren.

Redmond: ‘Je krijgt meer voor elkaar als je een gelijkmatige stemming hebt. Je kunt meer uit je leven halen omdat je vol energie zit. Je kunt dingen doen: lezen, mensen vermaken…

Als Redmond reist heeft hij geen last van stemmingen. ‘Reizen is zijn medicijn. Het houdt hem goed,’ zegt Belinda. Voor haar is het duidelijk. Ze mist Redmond liever dan dat hij thuis is en zich ellendig voelt. Want de afleiding die Redmond nodig heeft nu hij niet meer schrijft – hij heeft het writersblock geaccepteerd en denkt dat hij nooit meer zal schrijven – kan zij niet geven. Gedurende de dag is zij hard aan het werk in haar eigen kledingzaak AnnaBelinda. Maar na het werk worden de flessen opengetrokken. Niet een fles wit, nee, de O’Hanlons hebben ieder een eigen voorkeur. Dus staat de fles Chardonay gebroederlijk naast Sauvignon blanc op tafel en vermaakt Belinda Redmond met anekdotes over klanten. Op mijn vraag of Belinda Redmond een ontdekkingsreiziger vindt is ze duidelijk. ‘Nee, hij is een ontdekker van de geest. Hij wil constant leren en nooit hetzelfde verhaal nog eens horen, wat gek is voor iemand die zijn eigen verhalen recyclet.’