Onverklaarbare ziekten, verdwenen bewijsmateriaal, een mysterieuze lading en een ontbrekende 'zwarte doos'. De driedelige documentaire Murky Skies van de Israëlische regisseur Noam Pinchas onderzoekt, voor het eerst vanuit een internationaal perspectief, de vliegramp die de Bijlmer in 1992 trof.

kijk nu op npo plus meer

    • Rond het neerstorten van het Israëlische vrachtvliegtuig op twee geschakelde flatgebouwen in de Bijlmer in 1992 is dertig jaar na dato nog steeds niet alles duidelijk.

    Deze driedelige documentaire van de Israëlische regisseur Noam Pinchas onderzoekt, voor het eerst vanuit een internationaal perspectief, de Bijlmervliegramp. De serie geeft nieuwe inzichten in de geopolitieke belangen en verantwoordelijkheden rond dit drama en laat de gevolgen zien voor de bewoners.

    Dankzij nieuw archiefmateriaal, verloren gewaand bewijsmateriaal, inside bronnen, geheime operaties, en niet eerder geïnterviewde personen uit Israël en de Verenigde Staten is Murky Skies een reconstructie geworden van een milieuramp in het hart van Nederland die nooit als zodanig is erkend.

    Vanuit het perspectief van belanghebbenden, niet alleen in Nederland, maar ook in Israël (El Al en de Israëlische geheime dienst) en de Verenigde Staten (Boeing) onderzoekt deze internationale serie de Bijlmervliegramp en schijnt na dertig jaar een onthutsend nieuw licht op de geopolitieke macht van het bedrijfsleven en de overheid.

    Wat is het internationale verhaal achter de Bijlmervliegramp?

    © Tomer Slutzky / Laughing Buddha Films

    El Al-piloot Yitzhak Nir had het ramptoestel enkele dagen eerder nog gevlogen.

    de achtergrond

    In de avondschemering van zondag 4 oktober 1992 stortte een Boeing 747-vrachtvliegtuig van de Israëlische staatsluchtvaartmaatschappij El Al neer op de flats Groeneveen en Klein-Kruitberg in de Amsterdamse Bijlmermeer. Ten minste 43 mensen kwamen om en er waren vele gewonden.

    Het toestel was onderweg van New York naar Tel Aviv en had een tussenlanding op Schiphol gemaakt. Het officiële verhaal is dat er een technische storing is opgetreden na het opstijgen.

    Maar in de weken die volgden op de crash, terwijl de media en het publiek zich richtten op de slachtoffers en de overlevenden, begon zich op de achtergrond een drama af te tekenen. Veel bewoners kregen onverklaarbare ziekteverschijnselen, maar zij werden niet gehoord.

    De vragen die de jaren daarna centraal stonden waren: wat was de lading van de Boeing 747? En wie was er verantwoordelijk voor de vliegtuigramp? En bovenal, was er genoeg gedaan voor de veiligheid en het welzijn van de omwonenden van de rampplek?

    © Tomer Slutzky / Laughing Buddha Films

    Wilma Dolmans werd kort na de crash ernstig ziek.

    witte overalls

    Boeing wilde de echte oorzaak van de crash verhullen, een soortgelijke Boeing-vliegtuigcrash aan de andere kant van de wereld werd verzwegen. Israël wilde de aard van de vracht die het vliegtuig vervoerde niet prijsgeven. Kan het zijn dat Nederland uit schuldgevoel over de behandeling van het Joodse volk in de Tweede Wereldoorlog Israël met fluwelen handschoenen heeft aangepakt?

    Na het onverklaarbaar ontbreken van de zwarte doos ging de ladinglijst verloren, mannen in witte overalls haalden 'iets' van de plaats delict, en er werden sporen van uranium gevonden in het neergestorte vliegtuig. De Nederlandse overheid probeerde de ingrijpende medische gevolgen te beheersen. Er kwam een parlementair onderzoek, waarvan de conclusies en besluiteloosheid opnieuw een teleurstelling waren voor de bewoners van de Bijlmer.

    Tegenover deze drie krachten, Boeing, El Al en de Nederlandse overheid, die een blok vormden, staan de slachtoffers en bewoners nog steeds met vragen als: ‘Wat is er die nacht gebeurd? Waarom zijn we ziek? Waarom gelooft niemand ons?’. 

    © Henk van der Belt / vpro

    Murky Skies is een coproductie van Laughing Buddha Films met oa. de VPRO, Channel 8, ZDF-ARTE.

    © Laughing Buddha Films / vpro