Pia Klemp werd kapitein om mensen te redden. En dat deed ze: haar schip haalde veertienduizend mensen uit zee. Het kan haar twintig jaar cel opleveren.

Pia Klemp werd kapitein omdat ze mensen wilde redden. Ze voer ze tegemoet en nam ze aan boord. Zo redde ze met haar schip Luventa zeker veertienduizend mensen, totdat het schip in 2017 door de Italiaanse justitie in beslag werd genomen. Met tien andere opvarenden wordt ze nu beschuldigd van hulp bij illegale immigratie. Dat kan haar twintig jaar gevangenisstraf opleveren.

De organiatie Sea-Watch, waar ze deel van uitmaakt, blijft wel actief in de Middelandse Zee. Met een batterij apparatuur en camera's houden ze het gebied in beeld. Ze worden daarbij in toenemende mate tegengewerkt door de Libische Kustwacht, die Europees geld heeft gekregen om de vluchtelingen tegen te houden. Uit de beelden van Sea-Watch blijkt echter dat de mannen van de Libische kustwacht zó ver gaan dat ze willens en wetens mensen laten verdrinken.

Wie zie je aan het eind van de video?

© VPRO

Is het helpen van mensen strafbaar? Deze mensen hebben ondervonden dat het antwoord soms ja is. Wat hun 'misdaden' waren, lees je hieronder.

links boven: Pierre-Alain Mannoni kwam drie vrouwen tegen die er slecht aan toe waren. De ene had een gebroken knieschijf, de andere derdegraads brandwonden en de derde had net gezien hoe haar familielid op een vreselijke manier stierf. Hij wilde ze in zijn huis opvangen en dan naar het ziekenhuis in Marseille brengen, maar onderweg stopte de politie zijn auto. Hij werd gearresteerd en de vrouwen uitgezet naar Italië, zonder medische hulp.

midden boven: De Franse boer Cedric Herrou, te zien in de uitzending, hangt een boete van drieduizend euro of vier maanden voorwaardelijke gevangenisstraf boven het hoofd wegens het helpen van mensen in nood. 'Het waren namelijk vluchtelingen, en die mag je kennelijk niet helpen. Toch zou ik het zo weer doen. Wat anderen ook zeggen, ik zie het als mijn plicht als Frans staatsburger.'

rechts boven: Anouk van Gestel is ook even in de uitzending te zien. Zij ving vluchtelingen op bij haar thuis. Nu wordt ze verdacht van mensensmokkel.

links midden: Nassos Karakitsos, een Griek, kan tot 25 jaar cel krijgen. 'Misschien moet ik wel een cel delen met een moordenaar. En waarom? Omdat ik levens probeerde te redden, precies het omgekeerde dus.'

midden: Lisbeth Zornig Andersen en haar man Mikael Lindholm vertellen in de aflevering dat ze met een vluchtelingengezin met twee kleine kinderen hebben opgepikt. Ze gaven hen koffie en koffiebroodjes en stelden hun toilet beschikbaar. Daarna brachten ze hen naar het station. Boete: vijfduizend euro, of ieder twee weken cel.

rechts midden: Mussie Zerai zegt dat hij in 2015 samen met de paus genomineerd werd voor de Nobelprijs voor de Vrede. 'Een paar jaar later word ik als misdadiger gezien, om precies hetzelfde. Namelijk het opvangen van noodsignalen en die doorgeven aan de kustwacht en iedereen die de mensen in nood kan redden. Ik word beschuldigd van contacten met mensensmokkelaars.'

links onder: Fransman Felix Croft (30) bracht een zwangere vrouw en haar gezin naar een veiliger plek, zegt hij. 'Ze hoopten me drieënhalf jaar te kunnen opsluiten, met een boete van 50 duizend euro. Uiteraard ben ik vrijgesproken. Hoe zou je kunnen rechtvaardigen dat je iemand opsluit wegens het helpen van mensen in nood? Ik mag Italië niet meer in, dat wel.' 

midden onder: Sean Binder is een Duits/Vietnamees/Ierse jongen van 25 jaar die als vrijwilliger op het door vluchtelingen overstroomde Griekse eiland Lesbos heeft gewerkt. In de uitzending zegt hij: 'Daarvoor heb ik 106 dagen in voorarrest gezeten. Zonder tenlastelegging.' 

rechts onder: Sarah Ezzat Mardini (23) komt uit Syrië, maar woont in Duitsland. Vorig jaar zat ze 109 dagen in een Griekse cel, en mogelijk moet ze daar nog 25 jaar doorbrengen. Waarom? Ze redde mensen van de verdrinkingsdood.

extra kijk- en leestips

Hoe voelt het om elke dag weer radeloze mannen, vrouwen en kinderen uit zee te trekken? En hoe voelt het om elke dag weer voor sommigen te laat te zijn? De Griekse journaliste Daphne Matziaraki voer één dag, 28 oktober 2015, mee met de heroïsche kustwachtkapitein Kyriakos, die geconfronteerd werd met eindeloos veel drenkelingen voor de kust van Lesbos. Klik hier voor verpletterend leed in 22 minuten.

Niet iedereen heeft zeebenen, maar zelfs dan is er genoeg te doen. Je doet het juiste, of je doet niets. Volgens Pia is dat de keuze die iedereen maakt. Bekijk deze TedTalk voor dertien minuten aan inspirerende woorden.

Iets doen hoort volgens Pia vanzelfsprekend te zijn, maar dit wordt steeds moeilijker. Mensen die bootvluchtelingen redden worden lang niet altijd in een positief licht gezien. Zijn het idealistische hulpverleners of juist aanmoedigers van mensensmokkel? VVD en Christenunie kunnen het er niet over eens worden. Lees hier, en bepaal met wie jij het eens bent.

Het wordt vrijwilligers juridisch dus steeds lastiger gemaakt, maar de kustwacht heeft nog altijd de plicht om drenkelingen te helpen. Wat doe je als je zelfs daar niet meer op kan rekenen?

268 mensen, waaronder zestig kinderen verdrinken op 11 oktober 2013. Wie is aansprakelijk in een van de grootste rampen sinds het begin van de vluchtelingencrisis in 2011? In 2019 begint de rechtszaak tegen twee leden van de Italiaanse kustwacht. De aanklacht: doodslag. Lees meer over de zaak en de vragen rond aansprakelijkheid in dit artikel van Al Jazeera.

Nog voor deze rechtszaak begint wordt Italië aangeklaagd voor mensenrechtenschennis. Door de internationale rompslomp en beschuldigingen van mensensmokkel zijn veel hulporganisaties gestopt met reddingsacties op zee, terwijl zij een fundamentele rol spelen.

Meer achtergrond over het spanningsveld tussen Italiaanse- en Libische kustwachten, hulporganisaties en het internationale spelletje rond de bootvluchtelingen is te lezen in deze longread (leestijd tussen elf en dertien minuten).

Op zee heeft ieder schip de plicht om drenkelingen te helpen. Kapitein Carola Rackete heeft aan deze plicht voldaan, maar wordt alsnog door Italië gearresteerd als zij aanmeert in Lampedusa. Ze zwerft dan al veertien dagen rond met tientallen geredde migranten aan boord. De rechter oordeelt dat ze onterecht is gearresteerd. Lees hier meer over de uitspraak en de reactie van Italië .