Kirkenes ligt in het noordelijkste puntje van Europa en grenst aan Rusland. Hier leven Noren zij aan zij met de Russen. Die vriendschap is ook te zien. Zo is er een oude atoombunker uit de Koude Oorlog omgebouwd tot sporthal waar ze worstelwedstrijden houden. Maar toen werd de gepensioneerde grenswachter Frode Berg in Moskou opeens opgepakt wegens spionage.

In 1941 installeerden de Duitsers zich in in groten getale in het grensstadje Kirkenes om zich op te maken voor de aanval op de Sovjet-Unie. Drie jaar lang zouden de dorpsbewoners zuchten onder de gevechten en bombardementen, totdat het Rode Leger de Duitsers uiteindelijk verjoeg. Voor de bewoners van Kirkenes is het Rode Leger de grote bevrijder-, getuige ook het standbeeld ter ere van de Sovjetsoldaat die uitkijkt over de haven van Kirkenes. Dit gold óók gedurende de Koude Oorlog toen contact met de Sovjet-Unie vanuit NAVO-lidstaat Noorwegen erg moeilijk was. 

Dat was en blijft een eenzaam standpunt. De rest van Europa keek altijd naar Amerika als grote held en voorbeeld. De bewoners van de grensdorpjes Kirkenes en Nikel (Rusland) trokken na de Koude Oorlog alleen maar meer naar elkaar toe, van culturele uitwisselingen en-, sportevenementen tot gezamenlijke grenspatrouilles aan toe. Noren uit Oslo zouden het nooit begrijpen. Hoe kun je zo met die Russen omgaan? 

een naïeve goedzak

Op 5 december 2017 werd grenswachter Frode Berg opgepakt in Moskou. Aanvankelijk kreeg hij 14 jaar gevangenisstraf opgelegd. Berg zat tussen de kerst van 2017 en 2019 in de beruchte Lefortovo-gevangenis in Moskou op verdenking van spionage.

Hij bleek in goed vertrouwen meermaals enveloppen met geld te hebben vervoerd van Noorwegen naar Moskou. Berg had nooit gedacht dat hij zou worden ingezet als tussenpersoon voor het verkrijgen van informatie over nucleaire onderzeeërs.

Geen wonder. Het is ook zo'n naïeve goedzak! Een vriend bij de Noorse veiligheidsdienst vroeg hem om een gunst. Hij was toch zeker wel een goede Noor? 

banden met de buren

In Kirkenes staat een atoombunker uit de Koude Oorlog die destijds door de NAVO werd gebruikt. Na de ontwapening werd het complex verbouwd tot sporthal. Al vijftig jaar bestaat er een vriendschapsband tussen de Russische en Noorse worstelvereniging. Tijdens de toernooien logeren de kinderen bij gastfamilies.

Willy Bangsund is worstelcoach in Kirkenes en organiseert toernooien tussen Russen en Noren. Hij ziet zichzelf als groot pleitbezorger voor goede banden met de Russische buren.

extra kijk- en leestips

Frode Berg

Frode Berg ging toen hij in 2014 nog grenswachter was vaak op kustpatrouille langs de Noors-Russische grens. In dit Engelstalige item is hij zeer te spreken over de relatie tussen de Noren uit Kirkenes en de Russen.  

Willy Bangsund

De Noorse worstelcoach Willy Bangsund is ervan overtuigd dat politici nog een hoop van sporters kunnen leren. Hij vertelt graag het verhaal over hoe Noorse worstelaars tijdens de Koude Oorlog een list verzonnen om het IJzeren Gordijn te omzeilen. Letterlijk. Ze huurden gewoon een vissersboot en voeren de grens over. Lees meer over hoe Willy in het leven staat.

Explainer Tweede Wereldoorlog

De provincie waarin Kirkenes ligt, in het noorden van Noorwegen heeft hele andere herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog dan de meeste landen in West-Europa. De Duitsers  hebben flink huisgehouden in dit stuk van Noorwegen. De Sovjets hebben een grote rol gespeeld in de bevrijding. Dit verklaart onder andere waarom de Noren van Finnmark historisch gezien zo veel sympathie voor de Russen hebben. Als je met mooie kaarten in dit deel van de geschiedenis wilt duiken, kijk dan deze explainer.