Jaren na de vluchtelingencrisis laten Europese landen nog maar mondjesmaat vluchtelingen binnen. Maar wat is er met de vluchtelingen gebeurd die in Europa de kans hebben gekregen om te integreren?
Vanaf omstreeks 2013 begon het aantal vluchtelingen dat naar Europa kwam sterk te stijgen. Dit fenomeen zijn we de vluchtelingencrisis gaan noemen. Van die crisis zijn de gevolgen door heel Europa nog goed te merken.
Vooral in veel West-Europese landen zijn vluchtelingen opgenomen, waar ze tijdelijk werden opgevangen totdat hun verblijf werd goedgekeurd of afgewezen. Voor velen begon met die goedkeuring een nieuw hoofdstuk in hun leven.
Beleidsmakers en politici door heel Europa voeren het debat over vluchtelingen-integratie vaak op een felle toon. De taak om integratie te organiseren ligt bij gemeenten in Nederland. En voor die gemeenten is dat vaak lastig.
De Almeerse wethouder Froukje de Jonge sprak een tijd terug op socialevraagstukken.nl openhartig over de uitdagingen in haar gemeente. Volgens haar word je als lokaal politicus vaak geconfronteerd met boodschappen die zeer lastig te verkopen zijn.
Zo leverde de huisvesting van statushouders voor haar gemeente grote druk op in de sociale huisvesting. Van de 1300 sociale huurwoningen die jaarlijks vrijkomen in de gemeente moest een flink aantal worden afgestaan volgens De Jonge. Dat betekende dat bewoners die al jaren op de wachtlijst stonden voor de sociale woningbouw, langer moesten wachten.
Tegelijkertijd liggen onze verwachtingen van vluchtelingen torenhoog. Ze moeten snel de taal leren, zo snel mogelijk uit de bijstand raken en alle regels kennen. Maar voor veel mensen is juist de grote regelgeving in Nederland vervreemdend. De Jonge ziet bijvoorbeeld vaker mensen die uit hun geboorteland gewend zijn om een eigen zaak op te starten. In Nederland gaat dat een stuk lastiger.
Een van de bekendste uitspraken tijdens de vluchtelingencrisis was 'Wir Schaffen das': dit gaat ons lukken. Dat zei de Duitse bondskanselier Angela Merkel toen Duitsland geconfronteerd werd met een grote influx aan vluchtelingen. Duitsland ving in 2015 en 2016 zo'n anderhalf miljoen vluchtelingen op.
Het stadje Goslar in Niedersaksen, waarvan het totale bevolkingsaantal zo'n honderdvijftigduizend inwoners is, nam zo'n 1800 vluchtelingen in twee jaar tijd op. Wat er is uitgekomen van het beleid en hoe het het stadje is vergaan, lees je in dit NRC-artikel.
Het is niet zo dat alleen de staat en gemeenten vluchtelingen kansen bieden. Steeds vaker zijn er initiatieven die jonge vluchtelingen een kans proberen te geven om zich professioneel te ontwikkelen. Een goed voorbeeld daarvan is Hack Your Future. Deze codeerschool focust zich op vluchtelingen die gericht zijn op de IT-branche.
De school vraagt aan statushouders die de opleiding volgen geen opleidingsgeld. De bedrijven die het inwerktraject organiseren van de studenten, betalen ook voor een deel het schoolgeld. Het overige deel van de financiering wordt betaald met sponsorgeld of donaties.
Deze school heeft in de afgelopen jaren 150 mensen opgeleid tot IT'er, waarvan meer dan 85% een baan heeft gevonden bij grote techbedrijven. Naast Nederland, waar de school is opgericht, zijn er nu ook Hack Your Future locaties in Engeland, Griekenland en Spanje
Ook het bedrijf Chobani geeft vluchtelingen een kans. Alhoewel dit een Amerikaans bedrijf is, is de manier waarop het bedrijf de vluchtelingen deel van het bedrijf maakt ook interessant voor Europa.
In 2005 koopt Hamdi Ulukaya, zoon van Turks-Koerdische ouders, een verlaten yoghurtfabriek in de staat New York. Beginnend met vijf voormalige werknemers domineert hij binnen een paar jaar het koelvak in de Amerikaanse supermarkten met het Griekse yoghurtmerk Chobani (‘herder’).
Sicilië is een eiland dat direct te kampen heeft met de vluchtelingencrisis, omdat veel vluchtelingen op bootjes uit Afrika aankomen op het eiland. Op het eiland is duidelijk te zien hoe corona een extra dimensie heeft toegevoegd aan de polarisatie van het vluchtelingendebat.
De lokale president Nello Musumeci schildert de vluchtelingen af als virusverspreiders die Sicilië er in tijden van een epidemie niet bij kan hebben. Hij noemt de vluchtelingen een invasie waar Sicilië tegen moet vechten. Zijn anti-vluchtelingenhouding ging zelfs zo ver dat hij een verordening afgaf waarin stond dat alle opvangcentra binnen één nacht leeg moesten worden geveegd. Aan dit bevel is geen gehoor gegeven, maar het laat wel zien hoe fel de president erin staat.
Aan de andere kant is er de burgemeester van de grootste stad van Sicilië, Leoluca Orlando. Deze burgemeester is bekend in heel Europa met het Verdrag van Palermo, waarin staat dat elke vluchteling die in Palermo aankomt meteen een verblijfsvergunning krijgt. Ook beschuldigt hij de EU openlijk van 'genocide', omdat de unie te weinig doet aan de bootvluchtelingen in de Middellandse Zee.
Bekijk deze Tegenlicht-documentaire als je meer over deze burgemeester wilt weten.
Net zoals Leoluca Orlando wil burgemeester Maria Kamma-Aliferi de vluchtelingen een kans geven. Kamma-Aliferi is de burgemeester van het Griekse eilandje Tilos. Toen daar vanaf 2015 vluchtelingen naartoe kwamen, namen ze er vijftig mensen op. Dat was relatief veel, aangezien de totale bevolking van Tilos slechts uit vijfhonderd mensen bestond.
Kamma-Aliferi zorgde ervoor dat de vluchtelingen aan het werk konden. Zo werkten meerdere Syrische mannen bij de plaatselijke bakkerij en bij de geitenboerderij.
De boodschap die Kamma-Aliferi heeft is dat meer gemeenschappen in vergrijzende provinciale regio's juist veel kunnen hebben aan de komst van vluchtelingen. Ze kunnen werk doen en onderdeel worden van de gemeenschap. Zij ziet dus geen problemen, maar kansen. Haar credo is: 'Zie ze als mensen, net zoals wij.'
Benieuwd naar het hele verhaal van Tilos en wat de vluchtelingencrisis heeft betekend voor de Griekse eilanden aan de grens van Europa? Kijk de aflevering "Here comes 'trouble'" van In Europa.