9 maart 2025

Tranen in Addis Abeba

'Weten jullie wat 'egoïstisch' betekent?' Zuster Carol Reed kijkt haar klas rond. Op houten bankjes zitten vluchtelingen uit Eritrea, Somalië, en Zuid-Soedan samengepakt. De klas zwijgt. 'Nou, ik ken wel iemand hoor.'
 
We zijn in de hoofdstad van Ethiopië, waar Donald Trump ook de talk of the town is. Ethiopië was in 2023 na Oekraïne de grootste ontvanger van Amerikaanse hulp. Dit jaar zou USAID meer dan 1 miljard dollar uitgeven in Ethiopië. 

Trumps beslissing om die hulp tenminste negentig dagen te bevriezen, zorgt hier voor even grote paniek als in Oekraïne.

Zuster Carol in haar klaslokaal in Addis Abeba

'Ik weet niet wat er nu met deze mensen gaat gebeuren', zegt zuster Carol, Amerikaanse en 78 jaar oud inmiddels. Ze is vrijwilliger voor een organisatie die voor vluchtelingen uit de buurlanden zorgt. Ze huilt.

De studenten kijken verlegen weg als ze de tranen zien op de wangen van hun lerares. 'U moet niet verdrietig zijn', probeert een Eritrese student  haar te troosten. 'U bent altijd erg aardig voor ons geweest.'

verzwegen woede

Het nieuws uit Washington leidt hier tot bizarre taferelen.

Containers vol voedselhulp voor de meer dan 1 miljoen Ethiopiërs die dringend voedselhulp nodig hebben, mogen de warenhuizen niet verlaten. Medicijnen voor klinieken op het platteland worden niet geleverd. Hulpverleners kunnen van de ene op de andere dag niet meer naar kantoor, en zelfs niet meer bij hun e-mail.
 
Maar de meeste hulpverleners zwijgen over hun woede. Wie praat, kan worden aangeklaagd. Dus hadden we deze week vooral veel gesprekken off the record, met woedende Amerikanen en talloze Ethiopiërs die voor de bijna vijftig organisaties werken die USAID financiert. 

'Ethiopië is een van de grootste operaties voor hulporganisaties in de wereld. Als er ook maar ergens even een onderbreking is in die pijplijn, lopen onmiddellijk mensenlevens gevaar.' Een man waarmee we spreken, laat videobeelden zien van zwaar vermagerde kinderen in de kampen in het noorden van Ethiopië. Levensverwachting: zes weken. 'Iedere onderbreking van hulp is levensbedreigend voor deze kinderen.'

Kantoren van USAID worden over de hele wereld gesloten. Zoals deze, op de Westelijke Jordaanoever.

belangen van de gever

Niet al die hulp is voedselhulp. USAID werd in 1961 opgericht als een uithang bord van Amerika’s soft power over de hele wereld, vaak nauw verbonden met CIA operaties. Het National Democratic Institute zegt democratie en vrijheid te verspreiden over de wereld, zelfs in dictaturen als Ethiopië.  

Ik ging kijken bij het International Republican Institute in Addis Abeba. Het kantoor was begin deze week leeg, alle bureaus ontruimd.
 
Naast de woede onder de medewerkers, was er ook de kritiek die onderstreepte waar USAID nog meer voor stond. 

Dit artikel herinnert eraan dat veel hulp alleen werd gegegeven onder de voorwaarde dat de organisaties zich tegen abortus uitspraken. Of tegen het decriminaliseren van prostitutie.
 
Donald Trump is nu weliswaar de grote boze egoïstische president, maar Africa Confidential merkt terecht op dat hij precies hetzelfde doet als de meeste Europese regeringen, inclusief Nederland.

andere landen staan te popelen

Zelfs voor het aantreden van rechtse regeringen, was de meeste hulp al jaren onder de voorwaarde dat die hulp vooral ten goede van de belangen van de gever kwam. 

China en de Europese Unie hebben medeleven betuigd aan landen die zeer afhankelijk zijn van USAID, zoals Ethiopië. Maar ze zijn niet van plan om dat gat te gaan vullen.
 
Andere landen zoals Turkije, de Arabische Emeraten, Qatar en Saoedi-Arabië staan daarentegen te popelen om het vacuüm te vullen dat Amerika nu achterlaat. Trump zegt dit te doen om 8 miljard dollar besparen, maar verliest op hetzelfde moment iets veel kostbaarders: invloed op het continent met de belangrijkste grondstoffen voor de industrieën die hem lief zijn.
 
Hij maakt zich ook boos over de 8 miljoen dollar die aan Lesotho werd gegeven, 'een land waar nog nooit iemand van heeft gehoord.' De BBC ging verhaal halen in het bergkoninkrijkje in de navel van Zuid-Afrika. Een heerlijk filmpje, uit een van mijn favoriete bestemmingen.

Lees-, kijk- en luistertips van de redactie

Zoals altijd heeft onze redactie weer een paar mooie producties op een rijtje gezet.

  • Voor onze podcast 'Achter de Frontlinie' had ik een fascinerend gesprek met Korea-kenner Tycho van der Hoog. Hij schreef een boek over de onbekende vrienden van Noord-Korea in Afrika, waar het land een groot deel van zijn (illegale) opbrengsten haalt. Denk stropen, drugs en lelijke standbeelden.

Duizenden Servische studenten demonstreren op 11 maart 2025 voor de ingang van de publieke omroep RTS, nadat die de protesten tegen de regering zeer negatief afschilderde

  • Servië maakt een ongekend revolutionaire tijd door. Er zijn al maanden protesten tegen corruptie en de regering van Aleksander Vucic, en afgelopen week ontstaken Kamerleden zelfs fakkels en rookbommen in het parlement. Je voelt het aan alles: het land staat op een kantelpunt. De vraag is nu of de groep Gen Z'ers en studenten, die de ruggegraat vormen van het protest, het momentum vast kunnen houden. Balkan-correspondenten Ingrid Gercama en Jeanne Frank maken in New Lines Magazine de balans op.
  • Een indringende en spannende podcasttip, deze week. In ‘Enkele reis Istanbul’ hoor je het verhaal van de jonge zussen Betül en Bergün uit Etten-Leur, die naar Turkije reizen om te spelen in een band, maar eenmaal daar worden opgepakt vanwege terrorisme. Podcastmakers Emmie Kollau en Catrien Spijkerman volgen de zussen en hun ouders al jaren, in Nederland én Turkije. Luister alle afleveringen nu via NPO Luister of Spotify.
  • Brazilië is volkomen in de ban van de spetterende film ‘Ainda Estou Aqui’ (‘I’m Still Here’). Zelfs het uitbundige en eigenlijk ontembare carnaval werd op meerdere plekken in het land stilgelegd om gezamenlijk de Oscarwinst te bekijken én te vieren. Commentatoren zien de film niet alleen als een ode aan het Braziliaanse verzet tegen militaire dictatuur, maar ook als waarschuwing voor de Amerikaanse aanmoediging van extreemrechts gedachtegoed in het land: juist nu broodnodig. Lees er meer over in Tribune Magazine.
  • In De Groene Amsterdammer deze week een stuk over extreemrechts in Duitsland. Naar aanleiding van zijn nieuwe boek 'Das Deutsche Demokratische Reich' interviewt Hans Maarten van der Brink historicus en schrijver Volker Weiss over de herframing van gevaarlijke, nationaal-socialistische ideologieën door onder andere de AfD. Hij pleit voor meer tegenstand, zodat 'Nieuw Rechts' de geschiedenis niet zomaar kan herschrijven: ‘De huidige autoritaire revolte is er een van bovenaf. Intellectuelen zouden veel meer in het openbaar mogen tegenspreken.’


Fijne zondag, tot de volgende,
Bram Vermeulen