Popcorn-politiek

© VPRO

20 oktober 2024

Het zal je niet ontgaan zijn dat er aanstaande dinsdag in de Verenigde Staten verkiezingen zijn.

Behalve de reportages en analyses van snoeihard werkende correspondenten in Amerika zelf, zie je de afgelopen weken ook een hele verzameling aan presentatoren, oud-correspondenten en andere geïnteresseerden opduiken aan de andere kant van de plas.

Ik kan er zelf ook geen genoeg van krijgen. Wie heeft ‘de Donald’ vandaag weer afval genoemd? Waar gaat Harris deze week uit eten? Deze verkiezingen zijn als reality-televisie: amusant, bakje popcorn in de hand, maar dan met wel met levensechte gevolgen. 
Dat de uitslagen van deze verkiezingen een gigantische impact zullen hebben op de Amerikaanse maatschappij, staat buiten kijf. Maar hoe groot zal de impact op de rest van de wereld zijn?

Je kunt je afvragen of de verkiezingen van aanstaande dinsdag wel zo exponentieel veel meer aandacht verdienen dan, laten we zeggen, de verkiezingen in onze directe buurlanden. De drie belangrijkste ontvangers van Nederlandse export zijn namelijk volgens deze cijfers Duitsland (21%), België (11%) en Frankrijk (9%). De VS staan op een luttele vijfde plaats. 

En de drie landen waar Nederland het meest uit importeert: Duitsland (17%), China (14%) en België (8%). De VS komt als vierde binnen. Wel is Amerika in absolute cijfers nog de grootste investeerder in de Nederlandse economie, gevolgd door het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, maar dat zal door de uitslag van volgende week niet per se veranderen. 

© VPRO / Angela Weiss

Presidentskandidaten Kamala Harris en Donald Trump bij twee van hun laatste rally's in swingstate Pennsylvania

Deze discussie werd vijfentwintig jaar geleden al gevoerd op de eerste buitenlandredactie waar ik werkte. Dat debat eindigde dan altijd met: ‘Amerika is de leider van de wereld, en onze belangrijkste bondgenoot.’ 

Het waren de jaren na de val van de Muur, de illusie van the end of history, het unilaterale ingrijpen van de Amerikanen op de Balkan, ook al was dat tegen de zin van toen nog kleinere grootmachten Rusland en China. Die ‘Pax Americana’ is al heel lang tanende. 

Amerikaanse beloftes

Amerika greep na de Arabische Lente niet in in Syrië, ook niet toen Rusland het wel deed. Die oorlog voltrok zich onder een Democratische president, voor wie geen enkel rode lijn rood genoeg bleek. De volgende Democratische president stuurde ook geen troepen naar Oekraïne. Wel wapens, want dat is goed voor de eigen industrie.

Diezelfde Democratische president bleef ook wapens leveren aan Israël, ondanks waarschuwingen van de hoogste internationale rechtbanken over de uitroeiing van een volk. Palestijnen hebben van beide kandidaten dus weinig te verwachten.  
De New York Times zette de mogelijke gevolgen van deze verkiezingen voor verschillende werelddelen uiteen in dit artikel. Daaruit blijkt vooral de wereldwijde fascinatie voor wat er nu in Amerika gebeurt. Mexico-correspondent Natalie Kitroeff merkt op dat Trumps dreigement om migranten uit Zuid-Amerika naar buurlanden te deporteren, net zomin te realiseren is als zijn dreigementen uit de vorige campagne. Denk aan de grensmuur - grotendeels gebouwd door zijn Democratische voorgangers - die betaald moest worden door Mexico: nooit gebeurd.

 

© kadir van lohuizen / NOOR / Olivier Touron

Een stuk van de 'muur tegen migranten' op de grens tussen Arizona en Mexico, 15 oktober 2024

In Afrika is Trump nooit geweest. Alleen First Lady Melania, met kolonistenhoed. Maar Obama had behalve voor het geboorteland van zijn vader, Kenia, ook weinig aandacht voor het continent. Zijn voorganger George W. Bush was veel actiever: zijn 'Africa Growth and Opportunies Act' is een levenslijn voor maar liefst tweeëndertig Afrikaanse landen. 

The Economist waarschuwt dat Azië zich te weinig zorgen maakt over een Trump-presidentschap, en de gevolgen van een tarievenoorlog met China voor de hele regio onderschat.  

In de vele analyses over de aanstaande verkiezingen lijkt het vaak alsof Trump de aanjager, het beginpunt is van een wereldwijde beweging van populisme, en daarmee eigenhandig de verhoudingen in de wereld verandert. Nicky Falkof deed voor de Universiteit van Witwatersrand in Johannesburg veel onderzoek naar dat populisme. Zij ziet Trump en andere populistische politici juist als een symptoom, een stuiptrekking van een wereld waarin het Westen snel aan invloed verliest.

Trumps isolationisme is een angstige reactie op de enorme geopolitieke herordening die plaatsvindt. Voor de research van onze volgende Frontlinie-uitzending, stuitte ik op deze interessante TED Talk van onderzoeker Olivia Lazard, die laat zien hoe de Amerikaanse werelddominantie onlosmakelijk is verbonden aan de olie- en gasindustrie.  

Nu de klimaatcrisis de wereld dwingt fossiele brandstoffen in te ruilen voor groene energie, verschuift de machtsbalans naar een nieuwe hegemonie. Het land dat de handel in groene grondstoffen domineert, domineert de wereld: China. Het land van Xi heeft ‘meer capaciteit voor groene energie dan alle andere economieën bij elkaar’, zoals Reuters hier schrijft. 

De Europese Commissie probeert tegelijkertijd met sancties op elektrische auto's van Chinese makelij de Europese elektrische auto-industrie te redden.

kijk nu op NPO Start
© kadir van lohuizen / NOOR / Marjolein Dekker

Een vrouw zoekt tevergeefs naar krabben op door nikkelwinning uitgeputte velden in NIeuw-Caledonië

The new scramble

In onze laatste uitzending zagen we al hoe Frankrijk koste wat kost wil vasthouden aan eilandengroep Nieuw-Caledonië. Een grote reden hiervoor is om te voorkomen dat China de enorme nikkelvoorraden op het eiland in handen krijgt: dit een essentiële grondstof voor het maken van accu’s in elektrische auto’s.  

In de volgende uitzending onderzoeken we de gevolgen van die groene transitie voor de landen die de grondstoffen ervoor moeten leveren. Toen de auto-industrie ontstond in de negentiende eeuw, ontstond er een internationale scramble for Africa, waar de rubber voor de autobanden in de bomen zat en de metalen voor het chassis begraven lagen.  

De wereld verkeert nu in een nieuwe scramble, met nieuwe hoofdrolspelers. Dat zou dus ook een verschuiving van media-aandacht moeten betekenen, van west naar oost. Met meer journalistiek oog voor de nieuwe krachten die de wereld vorm geven.

Tot dat moment levert de afkalving van The American Empire nog voldoende stof op, live te volgen op uw televisietoestel. Ik ga dinsdag zeker kijken. 

Lees-, kijk- en luistertips van de redactie

  • In een nieuwe 2Doc maken we kennis met het Russische dorp Yelnya, dat het sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie niet makkelijk heeft gehad. Filmmaker Dmitry Bogolyubov legde er vast hoe de dorpelingen steeds meer geloven dat president Poetin glorie en macht terugbrengt naar de Russische natie. Kijk nu online naar Town of Glory (VPRO).
  • Nadat zijn vrouw en twee van zijn kinderen in Gaza waren vermoord, werd Al Jazeera-journalist Wael al-Dahdouh een boegbeeld in Gaza: ondanks alles besloot hij te blijven rapporteren. In deze uitstekende longread van The Guardian lees je over de kanten van oorlogsverslaginggeving die je zelden op televisie ziet en krijg je een intiem kijkje in het leven van een uitzonderlijke journalist aan de frontlinie.
  • Op 11 november begint de COP29, waarbij gastland Azerbeidzjan zich zal positioneren als vredestichter. Dit staat echter in schril contrast de militaire agressie, mensenrechtenschendingen en vermeende genocide waar het land zich schuldig aan maakt. Wij bezochten het land eerder dit jaar en kregen een unieke inkijk in Europa's meest geliefde dictatuur. Kijk deze aflevering van Frontlinie nu terug via NPO Start.
  • Ook is vanaf vandaag natuurlijk de nieuwe aflevering van onze eigen podcast 'Achter de Frontlinie' te beluisteren. Deze keer met journalist en columnist Hassnae Bouazza, die vertelt over hoe zij via eten de verhalen wil vertellen die er écht toe doen. Nu op Spotify, NPO Luister of jouw eigen favoriete app.
  • De zittende rechtse burgemeester van São Paulo boekte zondag een overwinning bij de lokale verkiezingen in Brazilië. Hij overtrof daarmee de linkse partijen, die werden gesteund door president Luiz 'Lula' Inácio Lula da Silva. Het land trilt nog altijd na van de eigen 'January 6th', toen verliezend president Bolsonaro zijn medestanders ophitste het parlement te bestormen. Op IDFA draait Sandra Kogut's film No Céu da Pátria Nesse Instante, waarin ze reconstruceert hoe het zover kon komen. Een absolute must see. IDFA begint overigens op 14 november, en de rest van het programma zit ook vol mooie documentaires.
  • We sluiten deze keer af met een bezoektip. In het Teylers Museum in Haarlem kun je nu de tentoonstelling 'Yalla Yalla! Zie je in Egypte' bezoeken. Via het werk van de 19de-eeuwse kunstenaar Willem de Famars Testas kom je dichtbij het Egypte van de afgelopen eeuw. Inclusief podwalk van theatermaker Sabri Saad El-Hamus en journalist Tjitske Mussche.

Tot de volgende,
Bram Vermeulen