Mag je bevriend zijn met een dictator?
En wat zijn dan de risico’s?
In de research voor de volgende Frontlinie-aflevering over de dictatuur van Azerbeidzjan (zondag 24 maart op NPO 2) kwam die vraag steeds weer op tafel.
We wilden uitzoeken welke landen alternatieve olie- en gasleveranciers voor Europa konden zijn, sinds zaken doen met Rusland niet meer mag.
Dan kom je al snel uit in zuiderbuur Azerbeidzjan. En als je wilt weten welke rol wij daar spelen, dan kom je ook al snel de naam van de voormalig voorzitter van de Eerste Kamer tegen: René van der Linden (CDA).
Wie je ook belt in Azerbeidzjan, allemaal kennen ze hem. Een opvallend aantal Limburgse bedrijven doet zaken in dat land.
Van der Linden is oliemannetje tussen het regime van president Ilham Aliyev en Zuid-Limburg.
Onze man in Azerbeidzjan.
Onze man in Azerbeidzjan
17 maart 2024
Dubai aan de Kaspische Zee
Van der Linden komt er al sinds de jaren negentig, vertelt hij in een nieuwe aflevering van onze podcast Achter de Frontlinie.
In die jaren stonk het ‘nog enorm naar olie’ in de hoofdstad en was het armoetroef in de voormalige Sovjetstaat. Sindsdien is Bakoe veranderd in een Dubai aan de Kaspische Zee, vol peperdure winkelgalerijen en showrooms voor Bentley’s en Lamborgini’s.
Van der Linden leidde zes handelsmissies naar Azerbeidzjan voor de provincie Limburg. Hij regelde in die hoedanigheid onder meer dat er wekelijks vier keer per week vrachtvluchten uit Bakoe landden op Maastricht Aachen Airport.
Silkway Airlines is verbonden met de familie van president Ilham Aliyev. Samen met diens echtgenote, vicepresident Mehriban Aliyev, nam Van der Linden plaats in de Board of Trustees van de ADA University in Bakoe.
Aliyev en Van der Linden gaan vaak met elkaar op de foto en sturen elkaar geregeld kaartjes en gelukwensen. Bijvoorbeeld op de verjaardag van de president, wat dan breed wordt uitgemeten in de Azerbeidzjaanse pers.
Stembussen omgewisseld
Van der Linden stuurt ook felicitaties na Aliyevs verkiezingsoverwinningen, zoals in 2018.
Aliyev won die verkiezingen met 86 procent, maar die waren zo oneerlijk dat de oppositie weigerde mee te doen. Door mensenrechtenorganisaties werden ze veroordeeld als frauduleus.
In een filmpje van de kiescommissie was zelfs live te zien hoe stembussen werden omgewisseld.
En in 2013 werden de verkiezingsuitslagen al gepubliceerd voor de Azerbeidzjani waren gaan stemmen. Foutje van de computer. Oeps, schreef de Washington Post.
Ook toen feliciteerde Van der Linden Aliyev.
Etnische zuivering
Toen Azerbeidzjan in 2020 de eerste steden in Nagorno-Karabach heroverde op de troepen van buurland Armenië stuurde Van der Linden ook welgemeende felicitaties.
Daarover zegt hij in onze podcast: ‘Ik vond die felicitatie op zijn plaats want dat gebied was met heel veel geweld [in de jaren negentig door Armenië, red.] ontvreemd en teruggenomen. Als dat zo gebeurt, dan zeg ik: dat is verdedigbaar.’
De Raad van Europa denkt daar anders over en oordeelde afgelopen jaar dat Azerbeidzjan zich schuldig heeft gemaakt aan etnische zuivering op de Armeniërs in Nagorno-Karabach.
Ze ontnam het land stemrecht in de parlementaire assemblee van de Raad van Europa, waar Van der Linden eerder voorzitter van was.
‘Ik ben er nooit zo voor geweest om stemrecht te ontnemen. Het woord etnische zuivering gebruik ik niet zo snel,’ zegt Van der Linden.
Warme contacten met Rusland
Van der Linden gelooft in de dialoog.
Vanuit die overtuiging onderhield hij ook warme contacten met Rusland. Na de inval in Oekraïne in 2014 lobbyde hij tegen sancties tegen Rusland.
De Nederlandse inlichtingendienst AIVD was bezorgd over zijn contacten met de Russische spion Valeri Levitski. Die zou volgens publicaties in de Volkskrant en NRC reizen voor Van der Linden naar Moskou hebben geregeld.
‘Als je wordt uitgenodigd door de Doema [het Russisch parlement, red.] vind ik het niet meer dan normaal dat ze voor je tickets betalen.’
Onderzoeksjournalist Joep Dohmen van NRC vraagt zich in de podcast af waarom Van der Linden ‘niet ziet dat je voor het karretje wordt gespannen’. ‘Zowel in zijn contacten met Azerbeidzjan als Rusland moet je toch beseffen dat de tegenpartij je wel heel graag omarmt?’
Dohmen publiceerde in 2022 het boek De Vriendenreünie, Limburgse praktijken. Hij vraagt zich af of Van der Linden (80) tot op hoge leeftijd erkenning in het buitenland heeft gezocht nadat hij in de jaren tachtig gedwongen was om af te treden als staatssecretaris van Europese Zaken.
Van der Linden vindt Dohmens artikelen ‘onder de gordel’.
‘Ik heb niet een keer het gevoel gehad dat zij [de Russen, red.] dingen aan mij hebben proberen te ontfutselen.’
Van de contacten met Rusland en Azerbeidzjan ‘heb ik geen spijt’.
Lees-, kijk- en luistertips van de redactie
- Het is misschien even zoeken naar een filmhuis waar hij draait, maar ga dan naar Io Capitano, over twee Senegalese jongens die door de Sahara naar Europa reizen. De New Yorker is lyrisch over de film.
- Over migratie gesproken: in Zuid-Afrika worden ze een beetje gek van het grote aantal digital nomads die in Kaapstad en andere steden de prijzen opdrijven. Kaapstad werd de afgelopen maanden zo druk bezocht door Hollandse werkenden, dat de stad uitpuilde.
- De zoektocht naar geld en geluk drijft Zimbwanen in de handen van zwendelpriesters: oplichters die zelf geen moeite ervaren met het vergaren van macht en materiële zaken.
- Tot slot, voor liefhebbers van spannende podcastverhalen: Gay Girl Gone, over een lesbische revolutionair in Damascus, die op een dag plots verdwijnt. Wat is er gebeurd? En is deze Amina Arraf wel wie ze zegt dat ze is?
Tot de volgende,
Bram Vermeulen