Toch draait veel van de verslaggeving over de oorlog in Oekraïne nu om overtuigen van mensen die niet te overtuigen zijn. 
 
Op de BBC hoorde ik een interview met een onderzoeker van een mensenrechtenorganisatie die onderzoek doet naar de oorlogsmisdaden in Boetsja.
 
De onderzoekster sprak over een massagraf met 300 doden. De presentator vroeg: hoe weet u dat het er 300 zijn? Heeft u de lijken zelf geteld? De onderzoeker was zelf Oekraïens. 

Later zag ik nieuwsbulletins openen met het nieuws dat The New York Times kon bewijzen dat de lijken in de straten van Boetsja daar niet waren neergelegd, dat het geen acteurs waren. 
 
De krant had dronebeelden die lieten zien hoe een Russische tank een fietser onder vuur nam en hoe zijn lijk daar nog altijd lag nadat de Russen Boetsja verlieten. 
 
Dat was dus het nieuws. Dat het waar was. Hoe zouden de nabestaanden hier naar luisteren?

Ik dacht aan Ronnie Chieng. 
 
Zouden degenen die dachten dat die lijken daar waren neergelegd nu zeggen: ‘dank u zeer, ik voel me nu een stuk beter'.

Het probleem van het bestrijden van desinformatie is dat er geen midden is tussen waarheid en leugen. 
 
Op een verjaardagsfeestje hoorde ik dierbaren twijfelen over de echtheid van beelden van een bombardement op een ziekenhuis in Marioepol. Waren die zwangere vrouwen wel echt? 
 
Het nieuws had tenslotte de Russische minister van Buitenlandse Zaken - een man met een stropdas en een keurig pak - horen zeggen dat het acteurs waren. 
 
Het midden tussen waarheid en leugen is twijfel, en daar is het de bedenkers van desinformatie precies om te doen. 

Zo kunnen factchecks - hoe nauwkeurig ook - zelf verspreiders van twijfel worden.

Als het in mijn lichaam zit, waar merk ik dat dan aan?

‘Mensen in Antwerpen, die dicht bij de fabriek van 3M wonen, hebben hele hoge waarden in hun bloed. Een waarde van 6 is okee, boven de 20 is het zorgwekkend. Er waren mensen met een waarde van 1000. Het RIVM verbindt PFAS aan allerlei ziektes, zoals verhoogd cholesterol, nierfalen, verschillende soorten kanker. Het verzwakt je immuunsysteem’.

Ga je er aan dood? 

‘Dat zou zeker kunnen. We weten nog niet zo veel over PFAS omdat 3M heel lang geen informatie naar buiten bracht. We lopen eigenlijk lichtjaren achter. In de film Dark Waterszie je dat ze mensen zeven jaar hebben gevolgd om te onderzoeken wat de gevolgen zijn. Dat is heel moeilijk want mensen zijn geen proefdieren. Maar al het wetenschappelijk onderzoek wijst er op dat PFAS is gelinkt aan deze ziektes'.

Waarom wilde jij dit maken?

‘Als je de film Dark Waters kijkt dan denk je, dat kan hier niet gebeuren. En toch gebeurt het, nog geen 25 kilometer van onze grens. De Schelde gaat over in de Westerschelde. En wij blijken er ook last van te hebben in Nederland’.

Hoe dan?

‘Het RIVM heeft al gewaarschuwd dat je nog maar één zelf gevangen visje mag eten uit de Westerschelde. En ze zijn nu ook aan het kijken of het nog wel veilig is om in de Westerschelde te zwemmen. Heel bizar, een fabriek die 25 kilometer verderop vuil in het water stort, maar we leven allemaal met de gevolgen’.

Denk je dat Nederlanders zich genoeg bewust zijn?

'Nee, totaal niet. Zo is het ook met klimaat, Don’t Look up. Als je niet direct de gevolgen kunt zien, denk je waar maken we ons druk om. Ik zou me maar wel druk maken’.

De nieuwe aflevering van Frontlinie, Troebel Water, is donderdag 21 april om 20.25 uur te zien op NPO 2. 

• Filmmakers en onderzoeksjournalisten Misha Wessel en Thomas Blom maakten eerder de documentaire The Hunt for Gaddafi’s Billions. Daarin gaan ze op zoek naar de miljarden die zijn weggesluisd na de dood van de Libische leider. Ze volgen een spoor dat leidt naar Zuid-Afrika. Daar jagen twee groepen, bestaande uit premiejagers, spionnen en wapenhandelaren op de Libische miljarden. In de documentaire worden de verregaande financiële banden tussen Gadaffi en leiders van het ANC blootgelegd. Wordt het geld ooit teruggeven aan het Libische volk? De documentaire sleepte een nominatie voor een Emmy in de wacht. 
   
• De film Dark Waters waar Misha het over heeft is te zien op Pathé Thuis. De film gaat over een de advocaat die het opneemt tegen het Amerikaanse chemieconcern DuPont. Een boer klopt bij hem aan met het verhaal dat zijn koeien dood neer vallen door water dat is vervuild door de chemie-gigant. Het wordt een 15 jaar durende strijd tegen een machtig concern dat, zo blijkt, al jaren wist dat het werkte met stoffen die schadelijk zijn voor het milieu. Stoffen die overigens gekocht zijn van uitvinder 3M, waar de nieuwe Frontlinie over gaat. De film is gebaseerd op dit fantastische artikel van The New York Times.
   
• In verschillende Belgische steden begint 22 april het Afrika filmfestival. En het mooie is dat je niet eens naar onze zuiderburen hoeft af te reizen als je daar wat van wil zien. Er is namelijk ook een selectie (gratis) online te bekijken. Zoals de korte film ‘Wij zijN mensen’ waarin vluchtelingenkinderen vertellen over hun aankomst in België, de dingen die ze missen en de eerste woorden die ze leerden. Ondanks, of misschien wel dankzij, de kale interviewsetting is de film ontwapenend. Heel anders in stijl is de documentaire From Trash to Treasure: turning negatieve into positives. Het laat zien hoe een groep kunstenaars hun creativiteit inzet om te reageren op diepgewortelde sociale problemen in Lesotho, een land dat volgens de kunstenaars zelf hard op weg is een failed state te worden. De film zelf is ook een kunstwerkje, met mooie beelden van het land en haar mensen. 
   
• CNN-verslaggever Clarissa Ward maakte deze reportage in Avdiivka. De stad in het oosten van Oekraïne was het eindpunt van onze reis in de laatste aflevering van Frontlinie: Trein naar de oorlog. Ward ziet hoe het voor honderden inwoners van de stad onmogelijk is om te evacueren. Ze leven zonder water en elektriciteit en in constante angst. 

Groet, 

Bram Vermeulen