Het verdeelde Beloofde Land

Terwijl de kolonisten in alle haast nieuwe (en volgens het internationale recht nog steeds illegale ) nederzettingen bouwen, gaan in de steden steeds meer mensen de straat op om te protesteren tegen de hervormingen. Israël schudt op zijn grondvesten, links en rechts staan lijnrecht tegenover elkaar.

De Israëlische filmmaker Nirit Peled neemt ons mee naar haar thuisland om te onderzoeken wat Israël uiteen scheurt.

Israël is een permanente frontlinie, wat is er nu anders?

We zijn in maart begonnen met dit verhaal. Ik was vanaf januari veel in Israël en voelde de protesten borrelen. Ik had toen al het gevoel dat er veel te gebeuren stond, maar het was nog onduidelijk hoe het zou lopen. Het probleem met Israëlische politiek is dat elke keer als je mij zou vragen hoe het ervoor stond, ik zou zeggen: nu is er écht iets aan de hand. Maar ja, deze keer is het dus wel heel serieus.

Nu hebben we een regering die niet alleen heel radicaal rechts is, maar ook voor het eerst een stabiele meerderheid heeft. Ze laten nu hun ware gezicht zien. En dat gaat over de grote beslissing die we als Joods volk hebben te nemen: zijn we Joods? zijn we democratisch? Zijn staat en godsdienst gescheiden? Wat komt op de eerste plaats? 

Natuurlijk zijn de bezette gebieden altijd het meest prominent in het nieuws, zeker in internationale media. Maar eigenlijk liggen deze fundamentele vragen, waar internationale media het nadrukkelijk niet over willen hebben, daar nog voor.

In Israël komt die spanning nu aan de oppervlakte. En voor het eerst zie ik dat de middenklasse zich heeft aangesloten bij de protesten. Het zijn niet meer alleen de linkse activisten en Arabische Israëliërs. Het zijn ook technici, academici, mensen uit het leger. 

Voor mij leidt dat wel tot moeilijke vragen. Want ik was al heel kritisch over de democratie die we hadden. Maar ik weet dat het nog slechter kan. Dus welke democratie probeer ik precies te  beschermen? Een verwarrende, maar heel belangrijke vraag.

Welke rol spelen media in de onrust?

Het lijkt wel of iedereen een mediatraining heeft gehad. De polarisatie is zo hevig. Iedereen zit op TikTok, iedereen filmt zichzelf, elke groep heeft zijn eigen media. Ze vertrouwen andere media niet. 

Ik kreeg steeds de vraag waar ik bij hoor, welke belangen ik dien. Iedereen strijdt om controle van het narratief. En ze weten allemaal precies wat ze delen, welke woorden ze kiezen en in welke context ze die woorden gebruiken. Als ik iemand stond te interviewen, werd ik zelf gefilmd en stond ik twee minuten later op TikTok. 

Het is duidelijk dat het gaat om controle over het narratief. Met fake news als wapen. Linkse en rechtse media berichten compleet anders over dezelfde gebeurtenissen. Bijvoorbeeld hoeveel mensen er bij een protest waren.

Dat klinkt bekend.

Ja, het lijkt op Amerika waar populisten ongenoegen benutten voor politiek gewin en iedereen zijn eigen media heeft. Al blijft het Israël, met z’n eigen unieke problemen. Maar de politieke dynamiek is dat democratieën waar populisten winnen het risico lopen steeds minder democratisch te worden. Kijk bijvoorbeeld naar Turkije.

Wat betekent dat voor de democratische toekomst van Israël?

Veel. Daarom is dit moment zo belangrijk. De komende dertig tot veertig jaar zal het demografische aandeel van kolonisten en orthodoxe joden gigantisch groeien. De scheiding tussen staat en religie moet dus nu worden bestendigd. Ik denk dat het tot een enorme confrontatie gaat leiden, maar ik hoop ook dat er vanuit die confrontatie iets nieuws kan ontstaan. 

We moeten voorkomen dat een religieuze minderheid het voor het zeggen krijgt. En we moeten ervoor zorgen dat verschillende religieuze minderheden op een gelijkwaardige manier naast elkaar kunnen leven. Dan is er een toekomst voor Israël. 

Hoe ga je daar zelf mee om?

Ik blijf kritisch; we praten te weinig over de bezetting. Dat is ook de grootste splijtzwam onder de mensen die protesteren. Maar we moeten ons verenigen onder de vlag van de democratie.  

Er zijn twee uitkomsten: óf we worden een autocratie, óf we vinden een manier om een grondwet te maken. Ik probeer mezelf eraan te herinneren dat elke crisis een kans op verandering is.