Het is inmiddels een jaar geleden dat Nederlandse militairen vertrokken uit Afghanistan, waar zij sinds 2002 veiligheid en wederopbouw moesten faciliteren.

Op 11 november beslist de rechter of Nederland in 2007 verwijtbaar onschuldige burgers heeft gebombardeerd bij de slag om Chora. Hierbij kwamen tientallen burgers om het leven. Voor Frontlinie reist Sakir Khader naar de provincie die nu onder bewind staat van de Taliban en spreekt hij de Afghanen die de Nederlandse staat hierom hebben aangeklaagd.

kijk nu op NPO Start

In 2007 zette Nederland een grote tegenaanval in tegen oprukkende Talibanstrijders in de Chora-vallei. Volgens advocaat Liesbeth Zegveld, die de nabestaanden bijstaat, is buitensporig geweld gebruikt door Nederlandse militairen in Uruzgan. Bij een bombardement op meerdere woonhuizen zijn tientallen burgerslachtoffers gevallen, waaronder kinderen.

Shaz Mohammed, nabestaande van de Nederlandse aanval, zegt: 'We lieten de Nederlandse soldaten de lijken van mijn kinderen zien. We zeiden: "Jullie bestrijden de Taliban, toch?" En toonden hen de dode baby's op onze handpalmen. Toen liepen de soldaten weg.'

Een jaar na het vertrek van de laatste buitenlandse troepen uit Afghanistan is Sakir Khader terug in Uruzgan, de provincie waar Nederlandse militairen veiligheid en wederopbouw moesten brengen. Tijdens zijn reis naar de Choravallei onderzoekt hij wat er leeft in de harten en hoofden van de Afghaanse burgers. Hoe leven ze nu onder de Taliban en hoe kijken zij terug op twintig jaar Nederlandse bemoeienis?

Khader ontmoet ook de nieuwe Talibancommandant die nu de baas is over Uruzgan. Die geeft hem als eerste buitenlandse journalist toegang tot het voormalige Kamp Holland, waar na vijftien jaar buitenlandse aanwezigheid de vlag van de Taliban nu triomfantelijk wappert.

reactie Ministerie van Defensie

Defensie erkent dat de huizen van vier Afghanen, die de zaak begonnen, destijds werden gebombardeerd. Maar volgens het ministerie werden de woningen in de Chora-vallei rechtmatig bestookt, omdat Taliban-strijders van daaruit hadden gevuurd op Nederlandse militairen. De rechter zal op 11 november 2022 uitspraak doen of deze bombardementen inderdaad rechtmatig waren.

wat is er gebeurd in Chora?

Met die vraag zijn al heel wat onderzoekers en journalisten aan de slag gegaan, met als gevolg een reeks artikelen, getuigenverslagen en rapporten, die ook op cruciale details van elkaar verschillen. Belangrijke twistpunt is de aanwezigheid van Taliban-aanhangers in de vallei in de zomer van 2007: in welke aantallen waren zij er, hoe lang en op welke plekken? Het ministerie van Defensie spreekt over achthonderd tot duizend strijders, maar verschillende getuigen – aan beide kanten van het conflict – spreken deze aantallen tegen.

Ook de inzet van artillerie en luchtsteun door Nederlandse militairen is onderwerp van discussie. Is hierbij het oorlogsrecht – dat burgers moet beschermen en onder meer voorschrijft dat er zicht moet zijn op doelwitten – gevolgd? Vooral deze vraag is door onderzoekscommissies onder de loep genomen en is inzet van de rechtszaak die door nabestaanden is aangespannen tegen de Nederlandse staat.

Wat we zeker weten is dit: van 15 tot en met 17 juni 2007 vinden er een reeks gevechten plaats tussen Nederlandse militairen (als onderdeel van de coalitie ISAF) en Taliban-strijders in de Chora-vallei in Uruzgan. Daarbij worden een aantal Afghaanse politieposten door de Taliban veroverd en worden Nederlandse militairen teruggedrongen naar het districtscentrum van Chora.

Onder meer omdat de vallei een belangrijke strategische positie heeft in de provincie, wordt besloten dat de troepen stand moeten houden en dat hiervoor gebruik gemaakt mag worden van artillerie en luchtaanvallen. Zo vinden er in de nacht van 16 op 17 juni verschillende bombardementen plaats, waarbij ook burgers geraakt worden.

Uiteindelijk weten de Nederlandse troepen in de dagen hierna het gebied opnieuw onder controle te krijgen. In totaal wordt het aantal burgerdoden geschat op vijftig tot tachtig. In maart 2021 spannen nabestaanden een civiele rechtszaak aan tegen de Nederlandse staat om schadevergoeding te eisen: ze betogen daarbij dat de Nederlandse bombardementen ongericht waren. In Frontlinie stellen ze daarbij ook dat de Taliban-strijders zich op dat moment al teruggetrokken hadden. Op 11 november 2022 zal de rechter hierover uitspraak doen.

In de aanloop naar de rechtszaak bezoekt Sakir Khader de Chora-vallei en spreekt met nabestaanden en getuigen van de bombardementen. Wil je meer weten over de slag om Chora? Sinan Can maakte voor BNNVARA in 2016 (Onze missie in Afghanistan: De slag om Chora) en in 2021 (Verraad van Chora) een reconstructie van de gebeurtenissen daar en sprak daarover onder meer met Nederlandse militairen die destijds in het gebied waren.

wat is er gebeurd met Kamp Holland?

Kamp Holland was een legerbasis vlakbij Tarin Kowt, de hoofdstad van de Afghaanse provincie Uruzgan. Hoewel hij formeel in gebruik werd genomen door de ISAF – de internationale NAVO-missie die de Taliban wilde verdrijven uit Afghanistan – wordt de basis tussen 2006 en 2010 vooral bevolkt door gemiddeld ruim duizend Nederlandse militairen, aangevuld door nog eens een paar honderd Australische collega’s. Nederland leidt in deze periode de ISAF-missie in Uruzgan.

Nederland is dan overigens al jaren betrokken bij militaire operaties in Afghanistan: in 2001 levert Nederland gelijk materiaal en personeel voor Enduring Freedom, de gedeelde operatie van de Verenigde Staten van Amerika en het Verenigd Koninkrijk die het startpunt vormt van de oorlog in Afghanistan. Vanaf 2006 is de aanwezigheid van Nederland in Afghanistan permanent – en meermaals onderwerp van gesprek in de Nederlandse media en politiek.

Die discussie mondt in 2010 uit, als er besloten moet worden of de missie in Uruzgan wordt verlengd, in de val van het kabinet en het vertrek van de Nederlanders uit Kamp Holland. Dat betekent echter niet het einde van Kamp Holland: de legerbasis blijft beheerd worden door de ISAF en zelfs de naam blijft hetzelfde, als eerbetoon aan de inzet van de Nederlandse militairen.

In 2021 komt de NAVO-missie ISAF ten einde en blijft alleen het Afghaanse leger achter in Kamp Holland. Zij geven zich uiteindelijk over aan de Taliban, nadat die het nabijgelegen Tarin Kowt hebben heroverd. In Frontlinie bezoekt Sakir Khader de gevallen legerbasis en spreekt hij met de lokale Taliban-commandant over de gevechten van vorig jaar en de situatie nu.

schrijf je in voor de nieuwsbrief

In Frontlinie tonen Bram Vermeulen, Sakir Khader en andere journalisten op indringende wijze vergeten verhalen over ontwikkelingen die in ons dagelijkse nieuws vaak niet meer dan een voetnoot zijn.

Abonneer je nu op de nieuwsbrief van Frontlinie en ontvang elke twee weken extra verhalen, achtergronden en lees-, kijk- en luistertips in je inbox.