Volgens sommige onderzoeken kun je qua CO₂-uitstoot beter iedere week van Amsterdam naar New York vliegen dan een kind krijgen. Als het krijgen van een kind daadwerkelijk zo veel impact heeft, waarom rept dan geen enkele politieke partij, hoe groen en duurzaam ook, over het geboortevraagstuk? Pieter Hulst onderzoekt in de documentaire 'Over bevolking' de impact van een kind op de leefbaarheid van de aarde.

Een kleine honderd jaar geleden leefden er twee miljard mensen op de wereld, nu zijn dat er al acht miljard. En die groei stopt voorlopig niet; ieder jaar komen er gemiddeld 83 miljoen mensen bij. Daarmee stijgt ook de vraag naar ruimte, de consumptie en het energieverbruik.

Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt dat 'een kind minder krijgen', verreweg de meest positieve impact op het klimaat heeft. Maar in het klimaatdebat gaat het toch vooral over minder vliegen, minder vlees en minder consumeren.

Op de vraag of we er ook niet naar zouden moeten streven om op termijn met wat minder mensen te zijn, lijkt een groot taboe te rusten. Pieter Hulst onderzoekt hoe dat komt en kijkt of het niet eens tijd wordt om onder ogen te zien wat de echte impact is van het krijgen van een kind op de leefbaarheid op aarde.

Pieter Hulst:
'Klimaatverandering wordt veroorzaakt door mensen, daar zijn alle serieuze wetenschappers het over eens. Logischerwijs zou ik dan zeggen: minder mensen is minder uitstoot. Toch lijkt het in toom houden van de wereldbevolking nooit een serieus onderwerp van gesprek te zijn. Waarom is dat zo? Is het een onhaalbare kaart? Is de groeiende wereldbevolking überhaupt geen probleem? Of is het een groot taboe, waar je je vingers niet aan wil branden?' 

over de maker

Pieter Hulst maakte eerder onder meer: Wetenschap havermoutpap, de Nationale Wetenschapsquiz, in Freudesnaam en de Proefkeuken. Verder is hij een van de presentatoren van de Keuringsdienst van Waarde (KRO-NCRV).

Misschien denk je na het zien van deze documentaire:

Hoe komen jullie aan de cijfers in deze documentaire?

Hoe kan een kind krijgen nou zo veel aan je CO2-voetafdruk toevoegen, veel meer dan de jaarlijkse CO2-uitstoot die je als gemiddelde Nederlander hebt? Ja, dat heeft wat uitleg nodig. De bron van de bewering dat één kind minder krijgen 58,6 ton CO2 per jaar uitspaart, is een wetenschappelijk artikel. Hier wordt het besproken in een toegankelijk verhaal in The Guardian. Het cijfer is goed onderbouwd, maar natuurlijk kan niemand echt in de toekomst kijken. Er komen daarom nogal wat aannames bij kijken.

De onderzoekers gaan ervan uit dat je als ouder niet alleen verantwoordelijk bent voor de helft van de uitstoot van je kind, maar ook voor een kwart van wat elk kleinkind uitstoot, een achtste bij de achterkleinkinderen, enzovoort, tot in de eeuwigheid. En al die uitstoot wordt dan verdeeld over jouw resterende levensjaren. Dan wordt het al gauw heel veel.

Ook belangrijk: Het is een artikel uit 2017, maar dat is zelf weer gebaseerd op ouder onderzoek. De 58,6 ton CO2 per kind per jaar is afgeleid uit een wetenschappelijk artikel dat al in 2009 verscheen, en dat gaat op zijn beurt uit van uitstoot- en reproductiecijfers uit het jaar 2005, voor een aantal rijke landen.

Met impliciet de aanname dat de uitstootcijfers voor altijd gelijk zouden blijven. Nu zien we over de afgelopen 20 jaar een heel langzame daling van de CO2-uitstoot. Daarnaast zijn we ons iets minder gaan voortplanten. Het is en blijft koffiedik kijken, maar die 58.6 ton CO2 zou dus ook lager kunnen zijn dan het wetenschappelijk onderzoek stelde.

Maar dat neemt de olifant in de kamer nog steeds niet weg. Elk kind dat geboren wordt, zeker in Nederland, betekent een verhoging van de CO2-uitstoot, nu en vooral in de toekomst.

Het probleem is toch overconsumptie?

Hoe meer mensen, hoe meer consumptie en dus hoe meer uitstoot van broeikasgassen. Daar is, tot volledig klimaatneutraal leven binnen bereik is,  geen speld tussen te krijgen. En dus helpt het om de uitstoot per persoon omlaag te brengen, maar helpt het net zo goed om het aantal personen te verlagen door minder geboortes. Dit is dus een valse tegenstelling.

Elk kind telt, vooral in landen met een hoge uitstoot van broeikasgassen. En zelfs als de hele mensheid overstapt op een leefstijl die het klimaat zo weinig mogelijk belast, zijn we nog met te veel. Er zit namelijk al meer CO2 en methaan in de atmosfeer dan goed voor ons is.

We krijgen al zo weinig kinderen in Nederland, we moeten toch juist meer kinderen krijgen om niet uit te sterven?

Het klopt dat Nederlanders te weinig kinderen krijgen om de bevolkingsdichtheid gelijk te houden. Daarvoor zou elke vrouw iets meer dan twee kinderen moeten krijgen, en het zijn er nog geen anderhalf. Dat de Nederlandse bevolking toch groeit, komt door immigratie.

Wat wel van belang is: in Nederland wonen veel meer mensen dan het gebied kan onderhouden. Als al het land ter wereld zo dicht was bevolkt, waren we met 272 miljard mensen!  Je kunt betogen dat nieuwe kinderen hard nodig zijn om de gevolgen van de vergrijzing op te vangen, maar waar eindigt dat dan? Die nieuwe kinderen zullen ook weer oud worden, en dan moeten er straks weer meer kinderen bij. Het probleem van de vergrijzing los je dus niet op door steeds maar meer mensen te maken, daar zal je als samenleving op een andere manier mee om moeten gaan.

Ja maar klimaatverandering is helemaal geen probleem, komt niet door CO2, komt niet door ons, is juist lekker, enzovoort.

Sorry, maar de tijd van ontkenning is echt voorbij. De temperatuur van de aardse atmosfeer is nu al anderhalve graad Celsius hoger geworden en dat heeft allerlei negatieve, of zeg gerust rampzalige, gevolgen. De hoofdoorzaak is de uitstoot van CO2 door menselijke activiteiten. Dat staat allemaal vast. Geloof je dat echt niet, maar sta je desondanks wel open voor serieuze informatie, dan is dit een goed beginpunt.

Kinderen die nu geboren worden, zullen in hun leven misschien juist netto CO2 uit de lucht halen, waarom melden jullie dat niet?

Goed punt. Eigenlijk is er geen alternatief, want als de uitstoot van broeikasgas nog een of twee generaties zo doorgaat, worden grote gedeelten van de aarde vrijwel onleefbaar voor mensen en dieren. Dus ja, het is noodzakelijk dat komende generaties CO2 uit de lucht gaan halen, en dat is ook mogelijk. Er zijn ook heel wat initiatieven die een koolstofnegatieve economie dichterbij kunnen brengen. Maar vooralsnog betekent elk kind dat er een hoop extra broeikasgas wordt uitgestoten.