Sotsji maakt zich op voor een tweede ronde Olympische Spelen, de Paralympics. Jelle Brandt is ook nog steeds in de regio. In het zesde en laatste deel van De bergen achter Sotsji reist hij naar Azerbeidzjan.
Azerbeidzjan stikt van de olie en het gas. De exploitatie daarvan begon al aan het einde van de 19e eeuw, toen de hoofdstad Bakoe een van de belangrijkste centra was van de opkomende olie-industrie. En nu heeft het land een nieuwe olieboom.
In deze aflevering gaat Jelle Brandt Corstius onder meer op stap met een excentrieke miljardair, neemt hij een bad in ruwe olie en geeft hij de kijker inzicht in het rijke verleden van Bakoe.
Azerbeidzjan is dankzij haar eigen olie en gas een stuk minder afhankelijk van Rusland dan andere landen in de Kaukasus, of een land als bijvoorbeeld Oekraïne. Als nieuw lid van de Veiligheidsraad nam het zelfs positie in tegen Rusland in het veroordelen van het regime in Syrië.
Vergeleken met de omliggende landen is Azerbeidzjan bijzonder rijk. In de New York Times een mooi portret van een van de rijkste mensen van het land; Ibrahim Ibrahimov. Hij bouwt Khazar Island: een luxueus eiland in de zee, voor de jetset uit de regio en omstreken. Met een Formule 1-racebaan, jachthavens, golfbanen- noem maar op. Dit verwacht je eerder in Dubai of aan de kust van China, dan in de Kaukasus.
De meeste mensen kennen Azerbeidzjan vooral van het Eurovisie Songfestival dat in 2012 werd gehouden. Pas geleden werd bekend dat het land bij de telling juryleden en televoters had omgekocht. Het Oost-Europese land zou Litouwse studenten hebben ingehuurd om de stemming te beïnvloeden. Azerbeidzjan werd keurig tweede met 234 punten, achter winnaar Denemarken.
Televizier schrijft dat de EBU (European Broadcasting Union) de fraude op tijd heeft ontdekt en dat de telling toch eerlijk is verlopen. Toch worden de regels aangescherpt voor de volgende keer. Normaal wanneer een land wordt betrapt op fraude volgt drie jaar uitsluiting, maar in dit geval had de organisatie van Azerbeidzjan niets met de zaak te maken.
Door het Eurovisie Songfestival werd Azerbeidzjan van alle kanten bekritiseerd om de manier hoe ze met mensenrechten omgaat. In een uitzending van Bureau Buitenland een gesprek met D66 Europarlementarier Gerben Jan Gerbrandy (zie fragment hierboven). Hij was vlak voor het liedjesfestival in Azerbeidzjan met een Europese delegatie. De D66' er is bijzonder kritisch over het land. Ellen van Dalen sprak met hem.
Hij vertelt over de repressie van journalisten en waarom de oppositie de straat op gaat om te demonstreren tegen de regering van Bakoe.
Die regering wordt sinds 2003 geleid door president Aliyev. Zijn vader was daarvoor jaren president, de familie staat dus al ruim twintig jaar aan het roer. Volgens Gerbrandy gaan de meeste inkomsten uit de gas en olie-industrie naar hen en de clan om hen heen.
Volgens de Europarlementariër zouden er bij de laatste verkiezingen in 2010 flink zijn gefraudeerd. Tot nu toe was Europa ook niet erg kritisch rond die mensenrechten, erkent Gerbrandy. Er staan volgens hem veel belangen op het spel, rond olie en gas. Maar liefst zestig procent van het bruto nationaal product (bnp) komt uit die inkomsten.
De komende maanden worden opnieuw de spotlights op het Oost-Europese land gericht is de verwachting. In mei neemt Bakoe de voorzittershamer over in de Raad van Europa en in 2015 als eerste land de Europese Spelen organiseert. Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken heeft al gezegd dat Bakoe een goed voorbeeld moet geven wat betreft de verbetering van de mensenrechten. Hij was begin februari op bezoek daar, vooral om de handelsbetrekkingen te verstevigen. De tweede missie in twee jaar tijd. Nederland wil vooral investeren in landbouw, watermanagement, logistiek en technologie.
Timmermans bezocht ook leden van de LGTB en journalisten. In januari pleegde het hoofd van 'Vrij LGTB' in Azerbeidzjan zelfmoord. In een achtergelaten briefje legde hij uit dat hij de houding van de maatschappij in zijn land niet meer aankon. 'Deze wereld is niet in staat mijn kleuren te bevatten', schreef hij. Homoseksualiteit is niet verboden in het land, maar het zou voor de LGTB nog steeds moeilijk zijn om er openlijk vooruit te komen. Een land met twee kanten dus: die van het zwarte goud en de donkere kant van schendingen van mensenrechten.
Bakoe zal alles uit de kast halen om Sotsji rechts in te halen als ze de eerste Europese Spelen houdt in 2015. Bekijk dit promotiefilmpje maar eens.
In de vorige aflevering was Jelle in Armenië, in dit deel dus in Azerbeidzjan. Beide delen hun interesse in de enclave Nagorno-Karabach en voerden daar hevige gevechten over. Hoe zat dat ook alweer? Om de regio echt goed te begrijpen mag je onderstaande niet overslaan.
Nagorno Karabach is een regio in Azerbeidzjan waar een zeer grote Armeense meerderheid (80%) leeft. Al in het begin van de twintigste eeuw was er een gewapende strijd tussen separatistische Armeense bewegingen en de Azerbeidzjaanse autoriteiten. De Armeniërs in Nagorno-Karabach streven naar onafhankelijkheid of aansluiting bij Armenië. In 1988 werd dit een heuse oorlog waarbij ook de Armeense republiek betrokken was. In de enclave Nagorno-Karabach vonden massaslachtingen plaats en in de hoofdsteden Jerevan en Bakoe richtte de plaatselijke bevolking een bloedbad aan onder de Azerbeidzjaanse respectievelijk Armeense minderheid.
Hoewel een staakt-het-vuren in 1994 tussen beide partijen is overeengekomen, blijven gewelddadigheden in en rond de enclave voortduren. Vooralsnog bezetten Armeense troepen grote delen van Azerbeidzjaans grondgebied. In Nagorno-Karabach zelf blijft bijna de hele mannelijke bevolking tussen de 17 en 45 jaar oud gemobiliseerd voor de strijd tegen de Azerbeidzjanen.
Ondanks vele bemiddelingspogingen van zowel de CVSE (Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, later -vanaf 1995- Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa) als Russische en Westerse diplomaten, is er nog steeds geen oplossing voor het conflict gevonden. Azerbeidzjan is geenszins bereid Nagorno-Karabach aan Armenië af te staan of het onafhankelijkheid te verlenen. Armenië handhaaft zijn troepen in westelijke delen van Azerbeidzjan en blijft Nagorno-Karabach militair steunen.
In Nagorno-Karabach zelf zijn de meningen verdeeld over een toekomstige status. Sommigen willen aansluiting bij Armenië, anderen prefereren een eigen onafhankelijke staat voor de ongeveer 100.000 inwoners van Nagorno-Karabach. Al in 1991 riep het zichzelf uit tot onafhankelijke republiek, maar deze werd door geen enkele staat erkend.