Onze journalistieke principes

Het Redactiestatuut, waarin de uitgangspunten zijn beschreven waarmee we al ons media-aanbod maken én beoordelen, waarborgt onze onafhankelijkheid bij het uitoefenen van onze journalistieke taak. Hierbij houden we ons aan de richtlijnen, waaronder de journalistieke code van de NPO, zoals die zijn vastgelegd in de journalistieke werkwijze van de VPRO. 

Iedereen, ook degenen die op freelancebasis of via een buitenproducent inhoudelijk betrokken zijn bij een journalistieke productie waarvan de VPRO afzender is, moet de richtlijnen kennen. Die richtlijnen garanderen echter geen 100% toepasbaarheid voor alle nuances en afwegingen die zich in de praktijk voordoen. Bij de vraag of iets wel of niet in lijn is met onze principes, volgen makers hun eigen professionele kennis en journalistieke kompas, bij twijfel in overleg met de eindredactie en/of hoofdredactie.  

Elk journalistiek plan toetsen we vooraf aan de journalistieke werkwijze van de VPRO [link]. Als de situatie erom vraagt lichten we in de context van een productie (bijvoorbeeld op de website of voor of na de uitzending) de journalistieke werkwijze nader toe. Als een publicatie verwijtbare of onrechtmatige onjuistheden of onvolledigheden bevat, worden deze zo snel mogelijk en op passende wijze hersteld. De wijze waarop dit gebeurt, door middel van rectificatie of anderszins, kan per geval verschillen.  

De VPRO streeft naar een zorgvuldige en correcte weergave van de feiten. Dit geldt ook binnen de grote vrijheid die we voelen en nemen in het ontwikkelen en toepassen van creatieve vertelvormen. Dat we graag buiten de gebaande paden treden, mag nooit betekenen dat we een loopje met de waarheid nemen. Bij het gebruik van archiefmateriaal stellen we alles in het werk om de bronnen te achterhalen en, indien mogelijk, te vermelden. Bij de montage moeten we altijd recht doen aan de teneur van het oorspronkelijke materiaal.

Bij elke journalistieke productie maken we de afweging of, en zo ja in welke mate, hoor en wederhoor noodzakelijk is. Hoor en wederhoor is in beginsel het uitgangspunt, maar niet altijd zonder meer een wettelijk vereiste.  

Bronnen, zegslieden of geïnterviewden krijgen niet betaald voor hun medewerking. Maken zij noodzakelijke onkosten, dan kunnen die worden vergoed. Deskundigen – mensen die op basis van kennis van zaken zonder dat zij partij zijn, hun licht laten schijnen over een onderwerp – kunnen in voorkomende gevallen een vergoeding krijgen voor hun diensten.

Eventuele afspraken over financiële bijdragen van derden worden uitsluitend gemaakt door producers, productieleiders en zakelijke leiding in overleg met de juristen. Hierbij wordt gebruikgemaakt van standaardcontracten waarin de onafhankelijkheid van de VPRO is gewaarborgd. Deze contracten moeten altijd worden goedgekeurd en ondertekend door de directie, ook als de bijdrage wordt bedongen door een buitenproducent. Alle contractuele afspraken met betrekking tot cofinanciering en/of sponsoring moeten tevens worden voorgelegd aan de Raad van Bestuur NPO, die ze vervolgens aan het Commissariaat voor de Media doet toekomen.

Tegenover onze bronnen en gesprekspartners maken we altijd vooraf kenbaar dat we journalist zijn en wat onze bedoelingen zijn. Alleen bij een maatschappelijke misstand die niet op een andere manier kan worden aangetoond én als het noodzakelijk is hierover te publiceren, wordt op deze regel een uitzondering gemaakt.

We opereren onafhankelijk en houden in principe een beroepsmatige distantie ten opzichte van ons onderwerp, tenzij de vertelvorm uitgaat van een persoonlijke betrokkenheid van de maker bij zijn/haar onderwerp. Privé en/of professionele banden zullen we uitdrukkelijk vermelden als de situatie daarom vraagt. 

Bronnen die we bij de nieuwsgaring raadplegen, hebben recht op vertrouwelijkheid als we daarover van tevoren afspraken hebben gemaakt. Dit betekent dat de identiteit van de bron te allen tijde beschermd zal blijven. Als met iemand of een organisatie die onderwerp van een programma is, wordt overeengekomen dat voorafgaand aan de uitzending of publicatie inzage wordt verleend, dan gebeurt dat op basis van de voorwaarde dat eventuele gesuggereerde aanpassingen pas worden gedaan als er sprake blijkt van feitelijke onjuistheden, schending van privacy, veiligheid of zeer vertrouwelijke en gevoelige (zoals beursgevoelige) informatie.  

Voor mensen met een publieke en min of meer openbare functie is een zekere mate van blootstelling aan ongewilde publiciteit onvermijdelijk. Wij vinden dat wat deze mensen doen in besloten kring en hun privéleven recht heeft op bescherming tegen ongewilde inbreuken, tenzij dat gedrag aantoonbaar van invloed is op hun publieke functioneren. Details over etnische afkomst, sekse, uiterlijke kenmerken of seksuele voorkeur van mensen die in het nieuws zijn, vermelden we alleen als deze voor de strekking van het onderwerp relevant zijn.

We zijn ons ervan bewust dat media-aandacht kwetsbare mensen nog kwetsbaarder kan maken. Het belang van openbaarmaking (dan wel het openbaar houden in de on demand omgeving) wegen we zorgvuldig af tegen de mogelijke nadelen daarvan voor betrokkenen of hun omgeving. 
De volledige naam van verdachten van misdrijven vermelden we niet, tenzij de verdachte dat zelf wil of als de naam algemeen bekend is. Hetzelfde geldt voor personen die zijn vrijgesproken of veroordeeld, en voor de omgeving van betrokkenen.  

We gaan elke schijn van belangenverstrengeling uit de weg en houden ons aan de Gedragscode Integriteit Publieke Omroep 2021. Reizen, etentjes, vervoer en verblijf worden, tenzij dat tot onwerkbare situaties leidt, altijd door de VPRO zelf betaald. Het maakt hierbij niet uit of de aanbieder een profit of een non-profit organisatie is. Situaties waarbij het primair draait om het onderhouden van professionele netwerken of aangaan van samenwerkingen kunnen hierop een uitzondering vormen. 

Voor wat hoort wat is een giftige basis voor een onafhankelijke journalistieke positie. Dus nemen we niets aan en maken we ten behoeve van privédoeleinden ook geen gebruik van niet-openbare informatie die we in ons werk hebben verkregen.

Bij politieke of publieke nevenfuncties mag onze journalistieke integriteit en/of onafhankelijkheid niet in het geding komen. Hetzelfde geldt werkzaamheden als mediatrainingen, pr-, advies- of bestuurswerk, dagvoorzitter- of spreekstalmeesterschap ten behoeve van niet-journalistieke organisaties (profit, non-profit, overheid, niet-overheid) die onderwerp zijn of kunnen zijn in ons media-aanbod. Dus moet een leidinggevende eventuele nevenactiviteiten altijd eerst beoordelen en goedkeuren.