Eindelijk weer een nieuwe Reispost! We duiken deze keer in De Afro-Europeaan. Want hoe maak je een serie over Afrikaanse gemeenschappen in Europa die recht doet aan hun grote verscheidenheid? Bedenker, regisseur én voice-over Soraya Pol vertelt over het maakproces.

reispost: de nieuwsbrief die je meeneemt over de grens

zwarte cultuur is zo veel meer

Hoe ontstond het idee?
‘Ruim vier jaar geleden, bij het maken van de Tegenlicht-aflevering De post-racistische planeet, zeiden Ikenna Azuike en ik tegen elkaar hoe tof het zou zijn om een roadtrip door Europa te doen, op zoek naar Afrikaanse gemeenschappen. Want wat weten we daar nou eigenlijk van? Als het gaat over zwarte cultuur kijkt iedereen vooral naar de VS, en een beetje naar Engeland en Frankrijk, maar er is zo veel meer.’

‘Dat idee liet me niet los. Ik wilde niet weer zo’n reisserie maken waarin iemand de kijkers ergens mee naartoe neemt en – ik chargeer even – vertelt wat ze ervan moeten vinden. Het moest persoonlijker. En met Ikenna lag het eigenlijk voor de hand om zijn biculturele identiteit in de serie te verwerken. Het zal herkenbaar zijn voor veel mensen: je niet Afrikaans genoeg én niet Europees genoeg voelen.’ 

‘Hoe vorm je je eigen identiteit als je in een Afrikaans huishouden wordt opgevoed terwijl je huis in Finland, Portugal of België staat? Of in Engeland, in zijn geval. Hij worstelde daar echt mee.’

Hoe zit dat bij jouzelf?
‘Ik kom ook uit twee werelden; mijn moeder is wit-Nederlands en mijn vader is zwart-Nederlands, afkomstig van Curaçao. Maar Ikenna en ik stonden er wel echt verschillend in. Hij had het gevoel dat hij niet Nigeriaans genoeg was, niet capabel genoeg om die cultuur over te dragen aan zijn kinderen, terwijl ik meer het gevoel heb dat ik allebei heb. Ik heb ook veel meer contact met mijn Antilliaanse familie, die heel groot is. En ik spreek de taal.’

zonder voorkennis de gesprekken in

Hadden jullie al veel gedaan voordat je zeker wist dat de serie kon doorgaan?
‘Ja, wel veel online uitgezocht, maar dan ga je pas echt zoeken. We wilden veel: zes verschillende gemeenschappen in zes landen, en ook zes historische verhalen vertellen over migratie naar Europa. Gefilmd op een manier die een gevoel van inspiratie geeft, waarmee je echt een zwart perspectief op Europa laat zien. En we wilden natuurlijk ook dat er een goede spanningsboog inzat. Dus gaat Ikenna advies halen: wat zijn hun normen en waarden, wat valt er voor hem te leren? Hoe maak je een thuis op een nieuwe plek? Ik heb hem bewust zonder voorkennis de gesprekken in gestuurd, om het zo authentiek mogelijk te laten zijn.’

Hoe vind je de juiste mensen binnen die gemeenschappen?
‘Daar hebben we fantastische researchers voor. Al gebeuren er tijdens de opnames natuurlijk altijd nog dingen die je niet verwacht. Mensen vallen uit, situaties blijken anders, dat soort dingen. In Londen was het verkeer bijvoorbeeld zo druk dat we veel te laat aankwamen, waardoor alles in de soep liep. En in Portugal was er iemand die me voor mijn gevoel stoorde, maar toen ik toch de tijd voor haar nam, bleek ze echt een goed verhaal te hebben, wat in de aflevering is gekomen. Haar huis was een week eerder zonder aankondiging door de overheid gesloopt.’

Er worden natuurlijk heel veel talen gesproken. Hoe doe je dat?
‘Het is best ingewikkeld, met simultaanvertalers en oortjes voor mij en Ikenna! Dus we horen dan ter plekke wat mensen zeggen. Misschien nemen machines dat vertalen wel over binnenkort, maar dat zou ik toch jammer vinden. Want we hebben gewerkt met mensen uit de gemeenschappen die we filmden, niet alleen als vertalers, maar ook chauffeurs en fixers. Omdat we vinden dat het geld daar terecht moet komen en ook omdat we zo meer toegang hadden, meer mensen die ons konden uitleggen waarom bepaalde dingen werkten zoals ze werkten. Dat maakte ons ook flexibel, want als er iemand uitviel, was er zo weer een ander gevonden.’

En is er nu zoiets als een Afro-Europese identiteit ontstaan?
‘Nou, het is zeker geen homogene groep, en dat kun je in de serie goed zien. Maar toch: in Finland hebben we een groepsgesprek met een aantal jongens, en die zeggen: “ik kan mij beter identificeren met bijvoorbeeld een Nigeriaanse Pool of een Ghanese Brit dan met een witte Fin of met een Somaliër in Somalië.” Het opgroeien tussen culturen, en waarschijnlijk ook het hebben van een gezamenlijke huidskleur, schept wel een soort gedeelde identiteit. Maar de serie gaat over meer dan dat. Eigenlijk over vragen die voor iedereen belangrijk zijn. Wie ben ik, wat vind ik belangrijke normen en waarden, en waar haal ik die vandaan?’ 

bonusaflevering 'Dwars door de Lage Landen'

Goed nieuws voor wie niet genoeg krijgt van Dwars door de Lage Landen - en dat zijn veel mensen, want de serie won de Gouden Televizier-Ring!  Er komt een gloednieuwe, negende aflevering met niet eerder vertoonde ontmoetingen, onverwachte scènes en ontroerende momenten uit de trektocht door Nederland en België. Want Arnout en zijn vrienden kwamen natuurlijk veel meer interessante en boeiende mensen tegen dan in de serie paste.

zondag 29 december, 20.30 uur, NPO 2 & NPO Start