In de laatste Reispost van 2023 kunnen we niet anders dan terugblikken op Dokter Ruben. Dat doen we natuurlijk met Ruben zelf, aan de hand van vier foto's die tijdens de serie zijn gemaakt. Ruben neemt je mee terug naar onder meer Siberië en vertelt wat de serie zo belangrijk maakt.

reispost: de nieuwsbrief die je meeneemt over de grens

van jetlag naar jetlag

'Dit is een foto die onze geluidsman Dennis heeft gemaakt, terwijl we in Hawaii belden met de directeur van de afkickkliniek in Mexico. Wat je er vooral op ziet is hoe afgepeigerd ik op dat moment ben: we draaiden twee series tegelijkertijd, Langs de nieuwe zijderoute en Dokter Ruben. En nu waren we dus alweer aan de andere kant van de wereld. Het is soms echt van jetlag naar jetlag reizen.

'Maar deze foto zegt voor mij ook iets over hoe we te werk gaan. Met op dat moment niet meer dan Dennis, ik, de regisseur en de cameraman. En een telefoon en een powerbank. Dit is namelijk het moment dat de hele bodem onder ons plan vandaan zakte. We waren naar het eiland gekomen voor Jesse: ogenschijnlijk een succesverhaal van een jongen die opgekrabbeld was en nu afgekickt op een paradijselijk eiland een paradijselijk leven ging opbouwen. Dat leek ons prettig, om zo'n positief verhaal te brengen in een soms toch zware serie.

'Dat was naïef. Bleek althans toen we Jesse alsnog achterna reisden. Ik kon mezelf wel voor m'n kop slaan: het voelde alsof we erin getrapt waren. Maar de leugens die hij ons vertelde, vertelde hij ook aan zichzelf. Uiteindelijk liet het goed zien wat verslaving met je doet en hoe liegen daar een belangrijk onderdeel van is. Zo werd het alsnog een heel symbolisch verhaal.'

altijd denken in beeld

'De afgelopen tijd ben ik weer meer met fotografie bezig. Daarom ben ik twintig jaar geleden voor het eerst naar China gegaan, omdat ik de droom had om fotojournalist te worden. Docufotografie was de leerschool voor wat ik nu doe, naast het menselijke contact dat ik  tijdens de geneeskundeopleiding opdeed.

'Dus toen ik dit terloops zag in Congo, dat meisje met haar rug naar mij toe, zag ik meteen de potentie. Als ze zou omkijken, zou het een hele mooie foto kunnen worden. En ja, we waren ook in Congo om te kijken naar wat er daar gebeurde, en om te zien wat de gevolgen zijn voor de volgende generatie. Daarom zou je dus kunnen denken: dat is de bedoeling van deze foto. Maar nee, ik werd vooral gegrepen door de symmetrie en uiteindelijk door die blik. Ze staart je echt door een kier aan. 

'En voor wat betreft mijn foto's: als je kijkt naar de sites van de series die ik maak, dan zie je stiekem altijd toch veel van mijn foto’s terug. Want ook al zie je het minder terug in de programma's die ik maak, ik blijf dus altijd bezig met beeld.'

bizarre reis door Siberië

'We hadden het al over verrassingen op reis. Dit is voor mij een herinnering aan hoe absurd de reis naar Siberië was. Een verhaal dat veel mensen niet kennen.

'Zeker nu is het uniek dat we in Rusland hebben kunnen filmen, in februari 2022. We waren er eigenlijk om een trein te filmen, een soort Transsiberië Express die op afgelegen plekken medicijnen en hulpt brengt. Maar een dag van tevoren hoorden we dat het niet mocht: we snapten toen niet waarom, maar inmiddels is dat duidelijk. Nog tijdens ons verblijf vond de inval in Oekraïne plaats en moesten we halsoverkop vertrekken.

'Het was al met al een bizarre reis. Bij aankomst was het -35 graden en werkelijk alles ging mis: we moesten dus improviseren, want de trein ging niet door, maar we kregen ook te maken met lege accu’s, twee huurauto's die we in de prak hebben gereden omdat het superglad was, mijn vinger vroor er bijna af en de cameraman stak z'n vinger in de draaiende propeller van een drone. En toen kregen we nog corona. De lijst was vrij eindeloos - en toch hebben we ook hele mooie dingen kunnen filmen.

'Zoals deze scène. Een chauffeur was dronken gaan rijden - dat gebeurt in Siberië tenslotte wel vaker - en had zo zijn vrachtwagen van de weg gereden. Plots waren daar allemaal baardmannen, die net uit het Oude Testament leken gekomen, om die vrachtwagen leeg te halen, terug op de weg te zetten en weer te vullen. En ondertussen kwamen ze helemaal onder te zitten: niet met sneeuw of ijs, maar met meel. Vandaar ook dat iedereen wit bepoederd is. Een hele grappige situatie en een mooie verrassing.'

wat we kunnen doen

'Ik wil graag ook stilstaan bij Swaroop, die we ontmoetten in het kankerziekenhuis in India. Ze is helaas kort na de opnames overleden en met deze foto, waar ze er zo krachtig en moedig bij zit, wil ik haar herdenken.

'Het verhaal van Swaroop is symbolisch voor wat we in India zagen. In een notendop kun je zeggen: er zijn veel mensen die heel arm zijn, kennisarm ook, waardoor ze bijvoorbeeld kanker niet herkennen. Daarom kiezen voor een alternatief genezer of te laat naar de dokter gaan.

'Dat is ook Swaroop overkomen. En in dat soort gevallen, als je met zulke ellende wordt geconfronteerd, dan kan ik niet zeggen dat het zin heeft wat we doen. Maar het meeste wat we kunnen doen, is mensen zoals Swaroop een stem geven.

'Dat ze ons spreken, levert hen niks op. Ze worden er niet beter van. Maar hopelijk wordt het wel gezien: je hoopt dat de kijker daarvan het besef meeneemt dat er veel onrecht en ongelijkheid op de wereld is en dat dat moet veranderen.

'De ontmoeting met Swaroop zal mij altijd bijblijven. En is ook weer brandstof om nieuwe verhalen te gaan maken, want we moeten iets tegenover die ellende en dat onrecht zetten. Het is de motivatie om betekenisvolle verhalen te maken, om ervoor te zorgen dat mensen als Swaroop ook gezien worden.'