De digital native youngsters van nu, die uit de baarmoeder komen met een smartphone in hun swipende knuisten, hebben anno 2021 makkelijk toegang tot LHBTQIA+-representatie en informatie over gender en seksualiteit op dat wat ik als stokoude millennial nog steeds Het Internet noem. Die toegang heeft (met mijn nattevingerpsychologie) als resultaat dat de opgroeiende generaties van nu steeds net iets minder schroom dan mijn generatiegenoten kennen om ervoor uit te komen hoe zij zichzelf zien en hoe zij willen dat anderen hen zien.
Aan de start van Pride Amsterdam deelt journalist, schrijver en Pride-ambassadeur Pete Wu met ons vijf LHBTQIA+-tips uit het VPRO-archief. Van seks met een vrouw naar hypermannelijkheid, genderbenders in Nicaragua, mannen in de kast in Beijing en lesbiennes in alle kleuren en maten.
Een man weet niet wat hij mist (2013)
Als ik kijk naar huidige dramaseries (altijd een goede peilmeter wanneer je het achterste van de maatschappijtong wilt zien) als Sex Education en de 2021-reboot van stokoude-millennialserie Gossip Girl, dan zie ik dat zowel gender als seksualiteit veel meer wordt gepresenteerd als fluïde.
Maar we moeten misschien niet vergeten dat dat van ver komt. Weet je nog, de documentaire Een man weet niet wat hij mist van Nicolaas en Tim? Die is inmiddels al acht jaar oud; dat is een eeuw op de digitale snelweg, zo blijkt. Het duo is van mijn generatie, eentje dat de introductie van internet meemaakte, maar alles daarvóór uit bladen, tv, biebboeken en van vrienden en misschien hier en daar een ouder moest leren.
Ze maken in de documentaire een ontdekkingsreis vanuit een heel simpel idee, ‘homoman heeft een keer seks met een vrouw’, waarbij vooral Tim op de proef wordt gesteld. Zelf heb ik dat ook weleens gedacht: de tiener-ik herkende die homoseksuele gevoelens destijds als iets waar ik in de problemenrubrieken van Break Out! en de Hitkrant over las, en stopte mezelf daarom al heel snel in het hokje ‘homoseksuele man’. Maar: is je seksualiteit echt zo rigide en bevroren als we denken, of zit er meer achter?
In het clipje hieronder praten Tim en Nicolaas over hoeveel procent homo ze zijn, (on)oprechte erecties en doet Tim een oproepje. Wil je de hele docu zien? Kijk 'm op 2Doc.nl.
Metropolis (2008)
Hoe belangrijk het blijft om in de achterkwabben van onze hoofden te houden dat er in andere culturen op andere manieren naar seksualiteit en gender wordt gekeken, dat zie je goed in deze oudere aflevering van all-time favourite Metropolis.
We moeten blijven vieren waar de lichtpuntjes van hoop bestaan
Het is goed om erbij te blijven stilstaan waar we voor strijden. Daar maak ik me als ambassadeur van Pride Amsterdam bijvoorbeeld ook hard voor: je kan dan wel in een land als Nederland wonen waarin top-down de wetgeving misschien goed is geregeld – discriminatie is strafbaar, iedereen (van legale leeftijd) mag trouwen – maar acceptatie moet ook vanuit de bottom-up goed zitten. Daar schort het in sommige culturen in deze aflevering uit 2008 (dat is dertien jaar geleden!) nog weleens aan, en bovendien laat Metropolis hier ook zien dat de rol van georganiseerde religie aangekomen vanuit Europa maar ook de rol van koloniale anti-homowetten (!) niet valt te ontkennen.
Wat er aan valt te doen? Het belang van zichtbaarheid (Pride-vieringen!) en representatie (Sex Education! Anne+!) blijven benoemen, en blijven vieren waar de lichtpuntjes van hoop bestaan, zoals we zien in deze aflevering: een voetbalteam met homoseksuele en non-binaire personen in Mexico dat speelt op 4 oktober, bijvoorbeeld, of een festival in Nicaragua waar genderbenders openlijk zichzelf mogen zijn. Moest bijna een traantje wegpinken!
Hoe is het om homo te zijn in Nicaragua? In Metropolis volgt correspondent Stef een homoseksuele travestiet die zich op een katholiek religieus feest helemaal uit kan leven. Kijk hier de hele aflevering.
Acting Straight (2019)
Inmiddels weten de lezers denk ik wel dat er meer typen homomannen bestaan dan de perfectionistische Will Truman en de slapstickachtige Jack McFarland uit Will & Grace (sorry, ik wist geen recenter voorbeeld, ben nog steeds millennial). Toch stippen makers Willem Timmers en Tofik Dibi in deze korte documentaire een belangrijk en vaak voor de niet-homowereld verborgen taboe aan: de drang van homomannen, wellicht ter compensatie van het stereotype vrouwelijke imago van homo’s, om overdreven hypermannelijk over te komen.
In Acting Straight nemen Willem en Tofik hun eigen ervaringen onder de loep en gaan in ze gesprek met andere homo's over hun positie in de gayscene. Je kunt de hele docu (26 min.) nu zien op 2Doc.nl.
Hypermannelijk? Daarmee bedoelen ze gespierd, stoer, geen enkel vrouwelijk trekje – alles waar je vroeger als (homo)jongen op school mee gepest zou kunnen worden. En erkennen dat je hieraan meedoet als homoman is ongemakkelijk, want zo blijkt: de gepesten worden de pesters. Dat uit zich bijvoorbeeld in uitsluiting van degenen die niet aan die norm voldoen.
Toen ikzelf als jonge (en kersverse single) homoman een keer uit nieuwsgierigheid de datingapp Grindr downloadde, bleek ik tegen een lawine aan uitsluiting te botsen. De frase (in het Engels) ‘no fats, no femmes, no Blacks, no Asians’ was blijkbaar gangbaar als profieltekst van de mannen op die app. Ook ‘No femmes’ inderdaad, als in: niet vrouwelijk of nichterig. Echt rude.
In Acting Straight houden Willem en Tofik de homomannenscene een spiegel voor (wat bepaalt waar je op valt: nature of nurture?), maar ook vooral zichzelf en hun eigen voorkeuren als twee cisgender homomannen. Want wat doet het met jezelf als je als in de kast opgroeiende jongen merkt dat je buiten die zeer strenge normen valt – precies op het moment dat je juist snakt naar een veilige omgeving waarin je jezelf kan zijn?
Door het hart van China (2018)
Een van de dingen die ik besefte tijdens het maken van de VPRO-serie Pete en de bananen is dat mijn Chinese ouders areligieus zijn, en dat hun onbegrip over mijn homoseksualiteit dus niet gegrond zit in (wat ik eerder noemde) katholieke dogma’s, maar ook niet in oude Britse koloniale wetten zoals in India. Mijn ouders zijn lieve mensen en – zo leer ik uit deze aflevering van Ruben Terlou’s veelgeprezen docuserie Door het hart van China – zij namen de culturele houding van hoge verwachtingen, de familielijn doorzetten, gezichtsverlies (mianzi) en hoe anderen hen zien, helemaal mee naar Nederland.
Pijnlijk herkenbaar: het is soms makkelijker om met online vreemden over je sores te praten dan met je naasten – juist om ze nog geen beeld van je hebben (en je eigen beeld maakbaar is), je vrij bent van sociale en familiaire conventies en je sneller gelijkgestemden vindt. Ook in de aflevering ‘Dubbellevens’ is de invloed van het internet merkbaar: het Chinese internetbedrijf Blued maakt een platform voor homo’s in China en rijst de pan uit. De behoefte en vraag is dus groot – niet onvoorstelbaar in een land met 1,3 miljard inwoners.
Pijnlijk herkenbaar: het is soms makkelijker om met online vreemden over je sores te praten dan met je naasten.
Maar de niet-accepterende houding van de oude generatie is soms te overweldigend: een lesbische vrouw vertelt Ruben hoe kinderen die uit de kast komen worden vastgebonden en opgesloten, of dat kinderen soms die druk niet aan kunnen – en uit het leven stappen.
Ook het persoonlijke verhaal van de oprichter van Blued, slaat in als een bom: hij zou liever nog steeds geen homo zijn, zegt hij terwijl hij rivierkreeftjes pelt met Ruben – ook al kan hij zijn seksualiteit niet veranderen. Hij zou graag, zo verzucht hij, eens een keer niet hoeven nadenken over hoe het is om je eigen authentieke zelf te verbergen – iets wat wij in het Westen zien als een groot goed. ‘Het is zo moeilijk om altijd te moeten vechten voor acceptatie’.
Laten we hopen dat deze man het niet in zijn uppie hoeft doen; daarom blijft zichtbaarheid van een massaal gevierde Pride zo belangrijk, want dat laat aan hen zien: ik zie je, je bent er, je bent niet alleen.
Geng Le richtte Blued op, het grootste internetplatform in China voor homoseksuelen. Ruben Terlou spreekt hem in dit fragment over het moment dat Geng Le realiseerde dat hij gay is. Kijk de hele aflevering op NPO Start.
De Hokjesman (2016)
Wie het barre medialandschap eens van een afstandje bekijkt, ziet dat het verhoudingsgewijs barslecht slecht gesteld is met de representatie van… lesbische vrouwen in alle kleuren en maten. Je hebt de Nederlandse Anne+, dat de overstap succesvol van YouTube via tv naar Netflix en (binnenkort) de bios maakte, je hebt tig historische kostuumdrama’s van witte vrouwen die naar elkaar smachten en je had (in mijn tijd dan) films als Bound.
Ook bij Pride Amsterdam rijst soms de vraag: is deze viering alleen voor homomannen, of toch ook de andere letters van het alfabet? Deze aflevering van de observerende Hokjesman stelt de vraag waarom juist zo weinig te zien valt over lesbische vrouwen – en belicht de bestaande stereotypen met humor.
Het is broodnodig dat er meer wordt gemaakt over andere seksualiteiten en genders, want bij Pride Amsterdam proberen we juist alle LHBTQIA+’ers een plek te geven – waar anders kan je en public en groots een viering van alle seksualiteiten en genders meemaken en zou je je juist thuis moeten voelen?
De Hokjesman maakt nader kennis met een groep voetballers: hoe kijken zij naar de clichés over lesbiennes en de clichés over vrouwelijke voetballers? Kijk de hele aflevering op NPO Start.
over Pete Wu
Pete Wu (34) schrijft voor Volkskrant, VICE en Brandpunt+. Vorig jaar debuteerde hij daarnaast met De bananengeneratie: over het dubbelleven van Chinese Nederlanders van nu. Samen met Dorst maakte hij in 2020 ook zijn eerste driedelige documentaireserie, Pete en de bananen. Daarin onderzoekt hij de dateregels die voor hem als 'banaan' (Chinese Nederlander) gelden. Dit jaar is hij ook een van de ambassadeurs van Pride Amsterdam.
over GARY
De illustratie helemaal bovenaan deze pagina is gemaakt door Gerdien van Halteren, beter bekend als GARY, een visuele kunstenaar wiens werk – geworteld in persoonlijke ervaringen – taboes rond seksualiteit, gender en identiteit uitdaagt. Je vindt haar niet op social media, maar wel op deze website.