Vandaag, 1 december 2023, hebben we gehoord dat Burny Bos (1944-2023) is overleden. Daarmee verliest de VPRO een collega-maker die de jeugdtelevisie voor Nederland volwassen heeft gemaakt.

‘Je moet kinderen niet alleen patat met appelmoes voorzetten. Biedt ze een heleboel verschillende smaken aan. Dan hebben ze iets te kiezen!’ 

Burny Bos bestierde tussen 1984 en 1989 de afdeling jeugdtelevisie van de VPRO. Tijdens die vijf jaar heeft hij het landschap van de jeugd-tv revolutionair veranderd. Hij daagde de makers uit om te experimenteren en hun creatieve grenzen te verkennen én het liefst daar over heen te gaan. Aldus Danielle Lunenborg, zijn opvolger bij de afdeling Jeugd. ‘Burny heeft de macht aan de makers gegeven.’

De Dikke dames, Achterwerk in de kast, Rembo & Rembo, Mevrouw Ten Kate, Theo en Thea zijn allemaal in die tijd geboren. Maar ook met volwaardige dramaseries als Buurman Bolle, De Freules en Broertjes werd een nieuwe kwaliteitsstandaard voor de jeugdtelevisie gezet.  

eigenwijs tegendraadse tv

De VPRO had in 1984 net zijn B-status als omroep verworven en kreeg meer zendtijd en geld. Voor toenmalig hoofdredacteur Roelof Kiers werd dat het moment om aan Burny Bos te vragen samen met Trudy van Keulen een volwaardige jeugdafdeling voor televisie op te zetten. Met een volwassen budget van elf miljoen gulden per jaar.

Bos kwam van de AVRO waar hij onder andere het succesvolle en het bekroonde radioprogramma Ko de Boswachtershow had gemaakt. Burny Bos gaf Arjan Ederveen en Tosca Niterink bij de VPRO de vrije hand om met hun Theo en Thea creatie eigenwijs tegendraadse tv te maken. ‘Kiers vond het helemaal niets’ maar hij liet ze gewoon hun gang gaan.

grenzeloos verkennen

In die tijd was de woensdag- en zaterdagmiddag het vaste tijdstip voor de kinderprogrammering op TV. Maar Burny Bos had een goed gevoel voor wat kinderen én hun ouders willen. Dus bedacht hij een doorlopende programmering voor de vroege zondagochtend.

De kinderkijkers werden meegevoerd in de absurditeiten van Theo en Thea en de provocerende avonturen van Rembo & Rembo. Maar ook de ontboezemingen van kinderen in Achterwerk in de kast werd een vast onderdeel van de zondagochtend.

Ouders konden uitslapen maar keken ondertussen in de praktijk gewoon mee.
Els Kuiper, aankoper bij de afdeling jeugd en Anna van der Staak, het latere hoofd bij diezelfde afdeling herinneren zich vooral zijn creatieve gedrevenheid en de wil om met eigenzinnige programma’s toch een groot publiek te bereiken. ‘Dat grenzeloze verkennen hoorde heel erg bij die tijd. En vergeet niet, we konden zelf bepalen wat we gingen uitzenden, de NPO bestond nog niet. Daar plukken we tot de dag van vandaag de vruchten van bij VPRO.’

niet langer braaf en volgzaam

Lunenborg voegt daar desgevraagd aan toe dat Burny een enorme aanjager van creatieve processen was omdat hij ook gebruik maakte van allerlei omroepfaciliteiten. ‘De VPRO deed bijna nooit iets in een studio, maar we hadden wel recht op zoveel uur van die faciliteit. Burny liet dan de hele studiovloer ombouwen tot een groot meer, gevuld met echt water. Dat was een enorme operatie. Gewoon omdat het kon.’ 

Na vijf jaar vertrok Burny Bos weer bij de VPRO omdat hij onenigheid kreeg met Roelof Kiers. Maar Bos had met zijn jeugdprogrammering de richting al bepaald. Een nieuwe toon was gezet.

Jeugd-tv was niet langer braaf en volgzaam. Inhoud, vorm en vooral visuele creativiteit spatte van het scherm. Die enorme creatieve impuls inspireert tot op de dag van vandaag.  

Kijk hieronder een reportage uit 2015 voor het jeugdprogramma: Titaantjes: de 14-jarige filmmaker Bram ontmoet zijn idool Burny Bos.