Dit is de nieuwjaarsboodschap van Lennart van der Meulen, algemeen directeur VPRO, op maandag 8 januari 2018 in de Chin Chin Club te Amsterdam.

Collega’s, vrienden en dierbaren van de VPRO en Human,

Van harte welkom op het nieuwjaarsfeest 2018 van VPRO en Human. Van harte welkom in de Chin Chin Club in Amsterdam. Zwaai vrolijk terug naar gelukskat Maneki Neko. Hef met ons een glas Daigo No Shizuku saké op het nieuwe jaar. Laaf je aan de moderne Chinese keuken met dumplings, chin chin duck salad en yakitory chicken.

We beginnen het jaar met een feestje in Amsterdam’s hottest social clubhouse. Ik ben blij dat jullie er allemaal zijn en we staan hier niet zonder reden.

Want het is weer Feest voor de Geest bij de VPRO. In ieder geval volgens HP/De Tijd in een lovend artikel dit najaar over de nieuwe VPRO. De VPRO is weer hip. Terug van nooit weggeweest. Met herkenbare en uitgesproken programma’s. Zelfstandig en met een sterke identiteit.

De lifestyle glossy Monocle typeerde de VPRO al eerder als funky Dutch broadcaster. De VPRO als Theatre of the Absurd. Een publieke omroep met een heldere visie op avontuur, surrealisme en optimisme in de programmering. En de eerste Nederlandse publieke omroep met een groeiend internationaal publiek.

Het is prettig wanneer anderen op je borst kloppen. Het is belangrijk om die erkenning ook te waarderen en te vieren. Prijzen, goeie recensies, veel reacties van het publiek, gedoe en impact, hoge kijkcijfers komen net als succes te voet. Het pad naar succes is lang en vol met obstakels.

Wij weten dat misschien als geen ander. Juist omdat we van idee naar programma geen vaste routekaart hebben. Omdat we de diepte in willen gaan zonder de actualiteit te missen. Eigenzinnig willen zijn zonder ons publiek te verliezen. Dat is best een opgave.

'We willen volstrekt origineel zijn met de verbeeldingskracht voorop, maar moeten dat doen in een haast militaire omgeving.'

Lennart van der Meulen

De schrijver Martin Michael Driessen van de boeken Rivieren en Pelikaan gaf aan tafel bij Carolina lo Galbo een definitie van kunst die ook voor VPRO-makers opgaat. Kunst is de heel eigenaardige fusie van originaliteit, van iets wat er nog nooit is geweest, wat dus ook onberekenbaar is, én van controle en luciditeit. Zonder controle krijg je geen idee verbeeld, of het nu gaat om een verhaal, een kunstwerk of een radio- of televisieprogramma.

Dat is de dagelijkse praktijk waar wij allemaal mee te maken hebben: we willen volstrekt origineel zijn met de verbeeldingskracht voorop, maar moeten dat doen in een haast militaire omgeving. Met deadlines en slotomschrijvingen en bereikdoelstellingen, en steeds meer platforms die we moeten bedienen en een publiek dat zich niet zomaar laat vangen. In dat mooie maar complexe spanningsveld opereren we.

2017 was een heftig jaar. Haast een jaar geleden alweer verloren we Karen de Bok en dat deed bij iedereen pijn. Maar we sloegen ons ook door de malaise heen. Samen vulden we de hiaten die door Karens dood ontstonden op. Niet in het minst dankzij Stan en Hans.

In het najaar hebben we onszelf in de grondverf gezet. We hebben onze hele mediaketen van idee-ontwikkeling tot distributie opnieuw beschreven. Inclusief nieuwe afdelingen en functies. En in 2018 gaan we keihard door met bouwen aan een multimediale VPRO.

Er komt een nieuwe Hoofdredactie Media met drie hoofdredacteuren die samen verantwoordelijk zijn voor het hele programmapakket. Lineair en online. Audio, Video en crossmedia. Binnenshuis vallen de grenzen tussen radio en televisie weg. Naar de NPO toe blijven we strijden op de zenders en netten.

We gaan multimediale producties maken met programmateams waarin veel expertise van de onlinewereld vertegenwoordigd is. En we gaan zelf op zoek naar ons publiek. We nemen zelf onze distributie, interactie en impact te hand omdat we niet afhankelijk willen zijn van de NPO als enig platform. We richten ons daarbij vooral op een jonger en internationaler publiek. We gaan door met onze succesvolle ondertitelde YouTubekanalen en we blijven online audio en video produceren voor alle platforms. Van NPO Start tot Spotify. We bouwen de Gids om tot een multimediale uitgeverij met een eigen online omgeving met nieuwe diensten voor een nieuw publiek. We blijven investeren in technische innovatie, nieuwe media en ons Medialab.

We zullen meer zelf ontwikkelen, maken en coproduceren. Dat moet om te voorkomen dat de NPO en de andere omroepen ons marginaliseren. We hebben lang genoeg in het keurslijf van de zelfstandige omroep gezeten. Er is zoveel veranderd in de media dat de financiële strafkortingen van de VPRO, EO en MAX van tafel moeten. We willen weer toegang tot NPO1 met toegankelijke, oorspronkelijke en bijzondere series. Het succes van de kringloopwinkel zou een mooi begin zijn geweest. NPO3 moet voor het echt te laat is een nieuw profiel krijgen als moderne cultuurzender met een open blik op Nederland en de wereld. En wij willen programma’s leveren over muziek, film, design, wetenschap, kunst en educatie. We gaan weer drama ontwikkelen en eigen jeugdprogramma’s.

© Eline van Beek / VPRO

'We staan als Captain Kirk in de online world. Ready to explore the universe. We laten ons niet gevangenhouden op de aardkloot van de NPO.'

Lennart van der Meulen

Grootste uitdaging blijft het bereiken van de millennials. Dat moet online gebeuren. Wij willen flinke budgetten van Zapp en NPO3 online first inzetten om uiteindelijk platformonafhankelijk te gaan maken. We willen dat de NPO investeert in het crossmediaal versterken van radio en televisietitels en stopt met het zinloos online optuigen van netten en zenders. We staan als Captain Kirk in de online world. Ready to explore the universe. We laten ons niet gevangenhouden op de aardkloot van de NPO.

We hebben dus torenhoge ambities. Dat kan niet anders in een tijd van disruptie en verandering. We moeten een eigentijdse invulling geven aan onze rol in het media-aanbod. Middle of the road media zijn ten dode opgeschreven, maar kwaliteit wordt actief gezocht. Kijkers vluchten niet naar Netflix of HBO, kijkers en luisteraars zijn continu op zoek naar iets bijzonders en de VPRO kan dat als geen ander bieden.

En dan hebben we ook nog een varkentje te wassen met het nieuwe kabinet. Denk je alles te hebben gehad en dan komt Arie Slob met een bezuiniging van haast 75 miljoen op de proppen vanaf 2019. Dat is twee keer zoveel als de verwachte terugloop van de STER. Niet als erfenis van Sander Dekker. Niet van de tafel gevallen bij het formeren. Maar als decreet van het ministerie van Financiën.

Volgens de zeloten van de Rijksbegroting moet de publieke omroep meer oppotten, alvast geld reserveren voor ontslagen en nu al uitgaan van de lagere STER-prognoses voor 2022. Dat is een risicobereidheid die geen enkele accountant vraagt en heeft vergaande gevolgen voor de continuïteit van de publieke omroep. Het staat bovendien haaks op de wettelijke garantie van een vast mediabudget gedurende de concessieperiode. Hoeft dus niet en is contraproductief.

Het kan dan ook anders beste Arie Slob: Maak Financiën klip en klaar helder dat het probleem geen 75 maar 36 miljoen is in 2019. Steun de publieke omroep om, tegen de lobby van de commerciële omroepen in, de online STER-inkomsten te optimaliseren. Steun de publieke omroep om, tegen de lobby van de kabelmultinationals in, meer geld te krijgen voor de doorgifte van de programma’s en compenseer zo de terugloop van de lineaire STER-inkomsten. En voer op weg naar de nieuwe concessieperiode een verstandige discussie over de opdracht van de publieke omroep en het redelijke budget dat daarbij hoort.

Die opdracht mag wat de VPRO betreft minder algemeen dan nu het geval. Wij zijn voorstander van een omroep die echt excelleert op het gebied van onafhankelijke journalistiek, documentaire verhalen, onderzoeksjournalistiek, kunst en cultuur, educatie, experiment en innovatie en met een platformonafhankelijke opdracht.

Wees helder en maak met publiek geld wat niet door de markt wordt gemaakt, bedien groepen die de markt links laat liggen, wees onafhankelijk in je keuzes, urgent en relevant. De publieke omroep zal de slag om de middelmaat nooit winnen. Dankzij online kan de publieke omroep er juist zijn voor specifieke groepen die samen voor een groot bereik van een heel divers aanbod zorgen.

Wat gaat de VPRO daar concreet aan doen in 2018? We gaan gewoon weer radio en televisie maken en artikelen schrijven en sites bouwen en interactives. En we hebben een prachtig programmapakket in de aanbieding. Voor een groot deel zelf bedacht en gemaakt. Maar ook dankzij programmamakers en producenten die in de maalstroom van de VPRO opereren. Veel van jullie zijn hier: De Haaien en de makers van Door het Hart van China; Human Factor en de redactie van Zondag met Lubach; Stormy Minutes van Koken met Van Boven en Poesjes; Blazhoffski, Pupkin en De Familie.

United we stand, dus. Dat moet ook met weer een pittig jaar voor de boeg. En er is gelukkig genoeg te vertellen. De wereld is een caleidoscoop en wij laten alle kleuren van het spectrum zien. Geniet nu van het optreden van de Raad van Toezicht. Zing straks mee met de karaoke. Van Hummimummi tot André Hazes. Massaal onder aanvoering van Elfie Tromp of even apart in een private karaoke room. Ik wens jullie allemaal een vol VPRO jaar. Proost!