In de jaren tachtig was de goeroe Bhagwan niet uit het nieuws weg te denken. Als leider van een nieuwe spirituele beweging verwierf hij over de hele wereld volgelingen. Samen moesten zij een nieuwe tijd inleiden, maar al snel kwam de beweging te boek te staan als een sekte. Later zouden daar verschillende schandalen bovenop komen: massavergiftiging, verkiezingsfraude en aanzet tot moord, om er slechts een paar te noemen.
De documentaireserie ‘Wild Wild Country’ van Netflix is een hit. Bij de spannende reconstructie van de Bhagwanbeweging is dankbaar gebruik gemaakt van de documentaire ‘De nieuwe mens' van VPRO-regisseur Frank Wiering uit 1984.
In 1984, nog voordat deze verhalen bekend werden, dompelde televisiemaker Frank Wiering zich onder in de Nederlandse commune, Rajneesh. In de documentaire De nieuwe mens ontmoet hij verschillende volgelingen – ook wel sannyasin geheten – en praat met hen over hun nieuwe geloof. Daarmee gaf hij de beweging een persoonlijk gezicht.
Toch kijkt hij ook met een kritische blik naar de beklemmende beperkingen die door Bhagwan worden opgelegd: de sannyasins zijn zeven dagen per week aan het worshippen, oftewel werken. Zo zijn ze elke dag bezig met het huishouden van de wereldcommune in Amsterdam, of in de bediening van een heuse Bhagwan-discotheek.
Desalniettemin werd de televisiemaker op verschillende momenten aan het twijfelen gebracht, onder andere na een wel erg toepasselijke tarot-kaartlegging. 'Ja, ik was bang,' gaf Wiering na verschijnen van de documentaire aan in de VPRO Gids, 'hartstikke bang om erin getrokken te worden. Die angst kwam al op 't moment dat we bedachten om er een film over te gaan maken. Maar halverwege ging het over. Door simpele dingen. Na 't filmen, thuis komen en Maarten 't Hart kunnen lezen, als je dat wilt. Ik wil kunnen kiezen. Ik wil dat niet kwijt. Ik wil best in de war raken van dingen, prima. Die vrijheid wil ik. Dezelfde vrijheid waar mensen ook zo af en toe gek van worden. Alles is mogelijk, duizenden dingen kun je kiezen. Je kiest niet, of je kiest duizenden dingen tegelijk en bent dus nooit tevreden.'
De hele documentaire, De nieuwe mens, is hieronder te bekijken.
Bhagwan? Wie was dat dan?
Bhagwan Shree Rajneesh (1931-1990, later ook bekend als Osho) was een Indiase goeroe, leermeester en leider. Hij bracht zijn volgelingen samen in het kleine stadje Antelope, in Oregon, om daar een gloednieuwe samenleving op te zetten. Hier zouden ze zelfonderhoudend leven, werken en liefhebben. Hoe dit beleefd werd door de oorspronkelijke bewoners van Antelope is nog terug te lezen op de website van The Oregonian.
Na het opzetten van een succesvolle commune en het omdopen van Antelope tot Rajneeshpuram verspreidde de leer zich over de hele wereld en leek het aantal aanhangers te blijven groeien. Ook in Nederland zijn er communes ontstaan. De rood gekleedde volgelingen hadden een visie van een betere toekomst, vol liefde. Voor elkaar, Bhagwan en zijn gehaaide rechterhand Sheela. In 2011 heeft The Oregonian Sheela nog opgezocht om haar kant van het verhaal te horen.
De echte liefhebber kan zich daarbij volledig verdiepen in het complete verhaal door deze vijfdelige longreadserie van The Oregonian uit 2017.
De nieuwe mens beperkt zich niet alleen tot Nederland: aan het einde van de documentaire bezoekt Wiering ook Oregon. Vooral die beelden hebben hun weg teruggevonden naar de Netflix-serie Wild Wild Country. Zonder toestemming van de VPRO.
'De VPRO zoekt dat nu uit,' gaf Wiering onlangs aan bij De nieuws BV. Over de Netflix-documentaire is hij verder louter positief: 'Ik vind Wild Wild Country een prachtige serie.'
Wie goed oplet, kan zelfs Wiering even in beeld zien, in een zee van sanyassins, hoewel hij niet genoemd wordt.
de meester en het echte leven
In de reconstructie van Wild Wild Country kijken de hoofdpersonen van toen na 35 jaar terug; ook Frank Wiering bezocht de mensen uit zijn documentaire opnieuw. In 2004, twintig jaar na het eerste deel, verscheen De meester en het echte leven.
Samen met Wiering blikken de betrokkenen terug op hun tijd in de ban van Bhagwan. De Nederlanders die toendertijd hun leven wijdden aan de leer van Bhagwan, moesten uiteindelijk weer terug naar het normale leven. Opvallend is dat ze de idealen niet allemaal hebben opgegeven, wel zijn de rode kleren en de mala-kettingen aan de wilgen gehangen. De liefde voor Osho, zoals Bhagwan zichzelf na zijn vertrek uit Oregon noemde, is desalniettemin nog niet verdwenen.
Het tweede deel van de documentaireserie is hieronder te bekijken.
Don Quishocking
Dat de aanwezigheid van de Bhagwanbeweging ook in Nederland voelbaar was, wordt duidelijk in Andere tijden-aflevering 'Don Quishocking': deze succesvolle cabaretgroep viel in de jaren zeventig uit elkaar toen een van de leden een sannyasin werd.