‘Je wilt als kunstenaar herinnerd worden om je eigenheid, de risico’s die je durft te nemen’. Dat zegt Daniele Gatti, de nieuwe chef dirigent van het Concertgebouworkest in een portret in de NRC van donderdag 25 augustus. En de krant concludeert zelf dat je het met die eigenzinnige Gatti nooit weet. Het kan alles worden tussen ‘wow’ en ‘hmm’.
Risico nemen als kenmerk van eigenheid en eigenzinnigheid is ook nogal typisch VPRO. Een belangrijk deel van onze creativiteit ontlenen we aan een gezonde trek in risico’s. Risk appetite, heet dat in moderne managementtaal.
Voor ons is risico vooral de drang en de durf om nieuwe wegen te bewandelen, andere verhalen te vertellen, verrassende formats te verzinnen, onbekenden een podium te geven en op zoek te gaan naar de uithoeken van de wereld en de kennis. Bij HUMAN noemen ze dat Te denken geven.
Onze trek in risico’s legt ons bepaald geen windeieren. We hebben een prachtig seizoen achter de rug en we staan aan het begin van weer een opzienbarend mediajaar. We zitten heel dicht bij wow op de Gatti-schaal van ‘wow’ tot ‘hmm’. Met bijzondere producties, veel kijkers en luisteraars, enthousiaste commentaren en wel twee handvol prijzen. Dat voelt goed en voedt de trek naar meer.
We hebben VPRO School gemaakt op het gebied van documentair vertelde verhalen en personal journalism: goed ingevoerde makers en presentatoren die aangrijpende en relevante verhalen maken. Van Adriaan van Dis tot Ruben Terlou.
Om ons heen zien we dat goed voorbeeld goed doet volgen. En dat is mooi. De NPO richt zich nadrukkelijker op de genres die ook volgens de VPRO het hart van de publieke programmering zijn; documentaires, journalistiek, drama, jeugd, informatie, kunst en cultuur. Daar kan Henk Hagoort terecht trots op zijn. En meer dan vroeger zet de NPO de luiken open naar de wereld. Al blijft de basiskleur Oranje en de Nederlandsche bodem het fundament van de NPO-identiteit.
Die scherpere focus op echt publieke programmering juichen we toe en die leidt tegelijkertijd tot meer concurrentie. Ook andere omroepen komen met succesvolle documentair vertelde verhalen en reisseries. Het succes van Grensland, Onze man in Teheran en Langs de Oevers van de Yangtze inspireert andere omroepen en makers en het aanbod van de NPO lijkt daardoor rijker dan ooit.
Die drukte rond de middenstip is voor de VPRO wel aanleiding om het risico te verleggen. Het is weer tijd voor iets nieuws. We zijn op zoek gegaan naar nieuwe manieren van vertellen. We komen opnieuw met journalistieke reisseries als De trek van Bram Vermeulen, Americanos van Stef Biemans en Droomland Amerika met Eelco Bosch van Rosenthal. Het roer gaat rücksichtslos om bij een aantal series die op geheel eigen wijze en met een ander format verhalen brengen. Over culturele bronnen van Europa, de grensverleggers van de wetenschap, de impact van onzichtbaar Nederland en een verfilming van HhhH van Laurent Binet.
We investeren in nieuwe makers en nieuwe online producties. We schrijven Innovatie met negen hoofdletters.
We verzinnen nieuwe manieren om mensen te betrekken bij onze programma’s. En we weten nu al dat veel initiatieven zullen slagen en we soms met een groef in het voorhoofd zullen hummen.
Als sponsor van de vooruitgang hebben we een uitgesproken campagne neergezet. Als je er voor kiest een podium te zijn voor dwarsliggers, einzelgängers en extravaganten, dan krijg je het zelf soms ook flink voor je kiezen. Dat is een ingecalculeerd risico. Van De Hokjesman die de VPRO hekelt als fatsoensrakker tot opinieleiders en leden die zwaar teleurgesteld of diep verontwaardigd eisen de Zomergasten-uitzending met Abou JahJah af te gelasten.
In aanloop naar de eerste uitzending van Zomergasten werd pijnlijk duidelijk hoe gevoelig het kan liggen om dwarsliggers een podium te geven. Hoe hoog de emoties oplopen en met hoeveel overtuiging met hoofd en buik werd gepleit voor censuur. De angst ook bij veel mensen voor dreiging en geweld.
Ik betreur het dat zo veel mensen gegriefd waren dat Abou JahJah VPRO-Zomergast mocht zijn en dat hebben we onze leden ook geschreven. Ik ben blij dat we ondanks de druk hebben doorgezet, dat Zomergasten een kritisch maar eerlijk podium bleek en dat Thomas Erdbrink de juiste toon vond in zijn eerste Zomergastengesprek.
We leven in bizarre tijden. De grenzen worden strakker getrokken, de kier waarop de deur staat wordt smaller en smaller, het populisme heeft niet meer dan een A4tje nodig om de kiezers te mobiliseren. Vooringenomenheid lijkt koning. Geen tijden om te duiken dus. Maar juist reden te meer om in onze programma’s radicaal te kiezen zonder de nuance uit het oog te verliezen. Dat risico durven we aan omdat we met groot vakmanschap en betrokkenheid werken. Of we nu Argos heten, Tegenlicht, Bureau Buitenland of Brainwash.
Met elkaar gaan we de strijd met de geestvernauwing aan. We doen dat betrokken maar ook met enorm veel plezier en inspiratie. Media waren nog nooit zo relevant en we zijn trots dat de VPRO als publieke omroep zo belangrijk is. En dat HUMAN dit seizoen kan oogsten.
Veel plezier in het komende seizoen. Mooier dan dit kunnen we het in 2017 niet maken. We blijven risicovol investeren in eigenheid, in bijzondere ideeën en talentvolle makers. Dat loont. Let maar op.