Achterwerk VPRO Gids luidt noodklok

Vandaag verscheen op Achterwerk van de VPRO Gids een opmerkelijke brief van Elja Looijestijn. Als samensteller van Achterwerk heeft zij een groot probleem. Kinderen sturen bijna geen brieven meer.

Achterwerk, waar onder anderen Aaf Brandt Corstius, Ingmar Heytze en Marente de Moor als kind debuteerden, dreigt de Kerst niet te halen. Waar 38 jaar lang kinderen bij Achterwerk aan de bel trokken, luidt Achterwerk nu zelf de noodklok bij zijn lezers. ‘Ik heb die wijsheid waarmee jullie de afgelopen jaren hebben geschreven en gereageerd nu eens zelf nodig’, schrijft Looijestijn. Ze wil graag tips waarmee Achterwerk toch kan blijven bestaan.

Achterwerk, de brievenrubriek op de achterkant van de VPRO Gids, wordt in zijn voortbestaan bedreigd. Sinds 1976 sturen kinderen hun ervaringen, fantasieën, dromen, angsten, ergernissen, vragen of tips naar Achterwerk. Dat bestond de eerste jaren vooral uit moppen, raadsels, puzzels, verhaaltjes en tekeningen van jonge kinderen. Daarin kwam geleidelijk verandering toen ook oudere kinderen begonnen te schrijven en Achterwerk steeds meer een podium werd voor met levensvragen worstelende pubers.

Tal van problemen werden opgelost dankzij de reacties van briefschrijvers. In het boek Ik moest dit even kwijt schrijft – 15 jaar brieven aan VPRO’s Achterwerk (2008) schrijft voormalig Achterwerksamensteller Katja de Bruin:

'Wat veel Achterwerk-lezers niet weten – niet kunnen weten ook – is hoeveel volwassenen de moeite nemen te reageren. Er zijn de vaders en moeders die iets soortgelijks met hun kinderen hebben meegemaakt. De lieve opa’s en oma’s die de tijd nemen om vier kantjes vol te schrijven met bemoedigende woorden. Maar er zijn ook docenten, kinderartsen, psychotherapeuten, politieagenten en andere hulpverleners die regelmatig schrijven om kinderen te helpen.'

Achterwerk bood veel kinderen met problemen een oplossing. Troost en steun vinden is een van de pijlers geworden van Achterwerk. Maar de brievenrubriek bleek ook voor andere doeleinden geschikt. In het onderwijs werd gebruik gemaakt van Achterwerk-brieven om problemen bespreekbaar te maken. Kinderboekenschrijvers als Lydia Rood en Carry Slee putten inspiratie uit de brieven en ook wetenschappers, journalisten en programmamakers toonden beroepsmatige interesse. 'Er gebeuren in puberland nu eenmaal dingen die je volwassen voorstellingsvermogen te boven gaan', aldus Katja de Bruin in Ik moest dit even kwijt. Achterwerk is een van de weinige openbare plekken waarin verhalen uit (sub)culturen van pubers de wereld van volwassenen bereiken.

In 38 jaar stuurden wekelijks tientallen kinderen een brief naar Achterwerk. De brieven van kakkers, gabbers, alto’s, skaters, vega’s, gothics, emo’s, snijders, ano’s, wereldverbeteraars, hoogbegaafde of heel gewone kinderen bieden een mooi tijdsbeeld van opgroeiende generaties. Ook toen internet en e-mail steeds wijder verspreid raakten, bleef Achterwerk een vertrouwd baken waar jongeren hun heil bleven zoeken. Daarin is nu verandering gekomen. 'Het instituut Achterwerk heeft zijn functie verloren. Natuurlijk is het jammer om afscheid te moeten nemen, maar laten we vooral koesteren dat Achterwerk geschiedenis heeft geschreven. Met dank aan alle brievenschrijvers', aldus Hugo Blom, hoofdredacteur VPRO Gids.

Jongeren vinden elkaar op Facebook, in whatsapp groepen, op chatsites. De wekelijkse brievenstroom is opgedroogd. Reden voor samensteller Elja Looijestijn om de noodklok te luiden en zelf een brief op Achterwerk te plaatsen. 'Laat ik maar heel eerlijk zijn: als het zo doorgaat haalt Achterwerk de Kerst niet. Daarom deze noodkreet aan jullie, Achterwerklezers. Moet Achterwerk veranderen? Een rubriek voor alle leeftijden worden? Een vrijplaats voor jong schrijftalent? Een kleurplaat? Ik heb die wijsheid waarmee jullie de afgelopen jaren hebben geschreven en gereageerd nu eens zelf nodig. Hebben jullie tips? Mail dan! Je weet het adres.'

mei 1976: eerste oproep aan achterwerklezers

Hallo, dit is het achterwerk van de VPRO Gids. Daarom heet het ook ACHTERWERK. (…) Wat komt daar op te staan? Misschien een mooi spannend verhaal. Of een gekke tekening. Of een strip. Of wat je zelf hebt meegemaakt. Bijvoorbeeld een gekke droom. Of toen je in het ziekenhuis lag. Of wat je op televisie hebt gezien. Alles wat je zelf hebt meegemaakt dus. Of wat je mooi vindt. Dat mag je opsturen naar ACHTERWERK. En dan zoeken wij hier de leukste dingen uit. Het hoeft niet altijd leuk te zijn natuurlijk. Je mag ook vertellen dat de hond is doodgegaan, of oma. En dat je dat heel naar vindt. Je ziet maar. Stuur alle dingen, waarvan je vindt dat ze op Achterwerk moeten naar de VPRO in Hilversum.

september 2014: noodkreet

"Lieve Achterwerklezers.
Ik zit met een probleem. Al zeven jaar stel ik de rubriek Achterwerk in de VPRO Gids samen. Deze rubriek bestaat al bijna veertig jaar! Al die tijd is het een plek geweest waarop kinderen en jongeren kwijt konden wat ze boos, blij, of verdrietig maakt. Veel kinderen hebben er oplossingen gevonden voor hun problemen en nog veel meer kinderen en volwassenen lezen de rubriek elke week met veel plezier.
Niets aan de hand, zou je zeggen. Maar de laatste tijd krijg ik zo weinig post. Toen mijn voorganger Katja de Bruin de rubriek nog samenstelde, werden postzakken de redactie op gesleept en lag haar bureau vol met stapels brieven. Toen ik begon waren dat vooral e-mails geworden, maar was het nog steeds elke week heel moeilijk kiezen tussen tientallen brieven en reacties. Sommige waren grappig, andere hartverscheurend, afgezaagd, aandoenlijk, saai, of probeerden me voor de gek te houden.
Maar ook de stroom brieven werd elk jaar minder. Gelukkig waren het er nog wel genoeg om wekelijks een leuke pagina mee te vullen. Maar zelfs dat lukt de laatste maanden steeds minder. Laat ik maar heel eerlijk zijn: als het zo doorgaat haalt Achterwerk de kerst niet.
Daarom deze noodkreet aan jullie, Achterwerklezers. Moet Achterwerk veranderen? Een rubriek voor alle leeftijden worden? Een vrijplaats voor jong schrijftalent? Een kleurplaat? Ik heb die wijsheid waarmee jullie de afgelopen jaren hebben geschreven en gereageerd nu eens zelf nodig.
Hebben jullie tips? Mail dan! Je weet het adres." 

Elja Looijestijn