Het is vrijdagavond 23u15 als ik in de hal van het Louis Hartlooper Complex een recensie twitter over Gravity. Een wonderschoon ruimtespektakel vind ik het en een 3D film met kloten. Als ik het bericht wegklik zie ik op mijn timelijn een korte tweet langskomen. ‘Zo, jullie kunnen weer lekker graaien’, lees ik en denk WTF?! Het zal toch niet? Even later zie ik dat het wel zo is. De bezuinigingen op de publieke omroep worden met 50 miljoen teruggedraaid en ik sta te springen als een jong veulen. Alsof ik mijn examen heb gehaald. Nog nooit zo vrolijk geweest over een hatemail.
Het is een lange en hectische week geweest. Twee dagen Kamerdebatten over de bezuinigingen op de publieke omroep en tussendoor op woensdag een manifestatie op het Malieveld. Er staan 3.300 man te demonstreren. De helft kijkers en de helft omroepmedewerkers. Het voelt haast als een dagje uit. Met de bus van Hilversum naar Den Haag met koffie en gevulde koek. Met collega’s en oud collega’s samen protesteren. Op het podium Freek de Jonge, De Staat, A.L. Snijders en Frits Sissing met de Musical Sing Along. Overal keurige banners in de niet123weg stijl. Er is koffie en een mobiel toiletblok. En de schaftwagen van Nederland van Boven. Voor het podium ‘alleen maar nette mensen’ zoals de Volkskrant een dag later verslaat. Het is de laatste nazomerdag. Hilversum was nog nooit zo eensgezind.
Hoogtepunt van het samenzijn is de overhandiging van een petitie met haast 265.000 handtekeningen tegen de bezuinigingen aan een gemankeerde staatssecretaris Dekker met zijn armen in een mitella. Henk Hagoort en Jan Slagter zijn kort maar krachtig, Dekker is lang van stof en refereert aan de crisis en te veel directeuren. Boven het Malieveld hangt opluchting en berusting. Opluchting dat het wel meevalt, demonstreren, en dat we niet door het ijs zijn gezakt met deze actie van de publieke omroep. En berusting dat het allemaal toch niet veel zal uit maken. Twijfel ook of de huidige omroep sterk en bijzonder genoeg is om je echt druk en hard voor te maken. Maar het eindoordeel is mild: de petitie is meer dan geslaagd, de manifestatie is goed verzorgd en voldoende bezocht, we zijn niet weggeblazen door ressentimenten en de lobby van de Telegraaf, de linkse pers is coulant en er is nog heel veel werk aan de winkel.
Het plenaire debat over de bezuinigingen in de Tweede Kamer wordt grondig en serieus gevoerd. De oppositie toont zich op dinsdag net als in het voorjaar fel tegenstander van weer bezuinigen. Het onderzoek van adviesbureau BCG naar nieuwe geldstromen wordt door de oppositie van tafel geblazen en door VVD en de PvdA omarmd. De VVD ziet opeens grote mogelijkheden in het verruimen van de STER. De PvdA hoopt op extra inkomsten uit doorgifte door de kabel. Beide partijen zeggen zo de bezuinigingen te kunnen compenseren. D66 spreekt zich daar onomwonden tegen uit. De bezuiniging moet van tafel en woordvoerder Kees Verhoeven meldt dat zijn partij die maatregel heeft opgenomen in de tegenbegroting van D66.
Op donderdag heeft Dekker geen cadeautjes weg te geven, demonstratie of niet. De PVV biedt de coalitie loyaal een meerderheid voor de extra bezuinigingen aan in de Eerste Kamer. De staatssecretaris krijgt per motie de opdracht om de komende twee jaar alles in het werk te zetten om extra inkomsten voor de publieke omroep mogelijk te maken. Aan het eind van het debat lijkt de balans dat de publieke omroep de programmabudgetten tot eind 2016 in stand kan houden in de hoop dat er dan meer inkomsten zullen zijn om de bezuinigingen te compenseren. Niet echt veel om je aan vast te houden maar toch. Een sisser, geen apotheose.
En dan wordt vrijdagavond bekend dat D66 de korting op het programmabudget van de publieke omroep met 50 miljoen heeft weten terug te draaien. Naar verluidt op het laatste moment ingebracht. ‘Jullie actie had echt zin, na woensdag stond de bezuiniging op de agenda’, laat een ingewijde weten. Maar tegen de zin van de VVD die er niet aan wilde. Voor de poorten van de hel weggesleept. Dat is een haast surrealistische uitkomst van een week actie en onderhandelen. De publieke omroep krijgt het minder voor de kiezen, maar de tanden van de VVD en de staatssecretaris zijn lang. De bewindspersoon is niet vanzelfsprekend blij met het extra geld. En de publieke omroep komt met de actie niet ongeschonden uit de strijd. Rechts niet en links niet. D66 waarschuwt ook: er is politiek en in de publieke opinie nog steeds te weinig steun voor de publieke omroep zoals die nu werkt. Ook dit weekeinde roepen Teun van de Keuken en Jean Pierre Geelen terecht dat de publieke omroep echte publieke programmakeuzen moet gaan maken. Daar moeten we nu vol op in zetten. Langs welke lijnen kunnen we de publieke omroep versterken nu de druk van de bezuinigingen minder is?
Ten eerste moeten we nu met het extra geld voorkomen dat de NPO gaat snijden in de publieke infrastructuur. Radio 1 moet een journalistieke zender blijven met sterke en geprofileerde redacties; Nederland 3 moet een gevarieerd aanbod houden met cultuur, drama en film, educatie en wetenschap, humor en satire. Er blijft nu budget voor digitale zenders als HollandDoc24 en digitale initiatieven, projecten en platforms. En de omroep moet blijven investeren in innovatie en talent. Als broedplaats voor de creatieve sector.
Vervolgens moeten we werk maken van de speerpunten die de Raad van Bestuur heeft benoemd. De publieke omroep is breed en voor iedereen, maar niet op alle gebieden. Er moet meer geld naar documentaires, drama, journalistiek, evenementen en kinderprogrammering. Daar heeft de publieke omroep meerwaarde.
De publieke omroep moet ook de kwaliteit koesteren. Niet vanuit de vanzelfsprekendheid van een oud verzuild verenigingssysteem, maar met steun aan moderne omroepen met een sterke band met hun publiek en met een hecht netwerk in de samenleving. Omroepen als publieke productiehuizen, zoals de VPRO, die ieder seizoen weer het verschil maken voor de omroep als geheel.
De VPRO hoort dus een prominente plek te houden in het bestel. Wij moeten de publieke omroep meer onze maat nemen. Dat is ook een les die de afgelopen actieweken leren: de huidige publieke omroep is net een voldoende in de ogen van veel politici en opiniemakers. Een zesjescultuur en daarmee redden we het niet. We moeten dus meer durf tonen in het programmeren. Beter kiezen en selecteren. Parels rijgen in plaats van kijkcijfers punniken. Investeren in journalistiek en productiewaarde.
Voor die kwaliteitsslag hebben we respijt gekregen. We zijn beloond omdat we tegen de stroom in toch actie zijn gaan voeren. Maar de publieke omroep moet nu echt gaan kiezen. Anders is het toch te laat. Dat blijft hangen na een week actie en een bezuinigingsglas dat half vol is of half leeg. De publieke omroep is niet helemaal 123weg. We hebben een nieuwe kans gekregen om te bewijzen dat we er toe doen. Aan de slag dus.