stem op de publieksprijs

Elmar Veerman ,

Eén van deze drie teams de wint de Academische Jaarprijs. Welke wetenschap willen ze met het prijzengeld van honderdduizend euro onder de mensen brengen, en hoe?

oud of the box

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn. Want ouderdom komt met gebreken. Dat vinden we vanzelfsprekend, maar dat is het helemaal niet, betoogt het team Oud of the box, van de Leyden Academy on Vitality and Aging. Je hebt namelijk zelf in de hand hoe je oud wordt, en ook een beetje hoe oud je wordt. Teamleider David van Bodegom: ‘Al dertig jaar lang geven artsen en de overheid advies over hoe je gezonder kunt leven. We weten onderhand dat al die informatie weinig helpt. In veel landen neemt de zorgbehoefte gigantisch toe, terwijl we weten hoe we veel problemen kunnen voorkomen.’ 
 
Als artsenadvies niet helpt, wat dan wel? ‘In Ghana hebben we geleerd dat veroudering komt door een mismatch tussen onze “oude” genen en onze moderne omgeving. Veel mensen in Ghana leven nog zo actief als wij vroeger. Wij hoeven tegenwoordig weinig te doen voor ons eten. Onze omgeving is veranderd en ons gedrag past zich daar op aan. Het lichaam wordt daar lui en dik van en dat ga je merken als je ouder wordt.’ 
 
De oplossing van Oud of the box is: probeer niet het gedrag van mensen te veranderen met geboden en verboden, maar zorg dat je de omgeving weer passend maakt bij je genen. Van Bodegom: ‘Kleine bordjes zodat je minder eet, een zit-sta-bureau zodat je meer beweegt; het gaat om kleine aanpassingen in de omgeving. We hebben een virtuele omgeving gemaakt met vijftig recente wetenschappelijke inzichten over de rol van de omgeving bij veroudering die ervoor zorgen dat je een stuk gezonder en vrolijker oud kan worden.’ Mensen kunnen vervolgens op hun smartphone meten of ze echt anders verouderen. Aan het eind van het project wil Oud of the box een festival organiseren, waar wordt bekendgemaakt of het deelnemers gelukt is om gezonder te verouderen.  

►Lees meer over 'Oud of the box'

tumoren kun je horen

Een practicum voor scholieren in de derde klas van havo en vwo, dat zo spectaculair en spannend is dat het leerlingen zal verleiden een exact profiel te kiezen, dat is het doel van team Tumoren kun je horen. Fotoakoestiek hoort in de klas, vinden ze bij de vakgroep Biomedical Photonic Imaging van de Universiteit Twente.

Fotoakoestiek betekent zoiets als horen met behulp van licht. Dat klinkt niet als standaard lesstof, maar het team zorgt wel dat de lessen naadloos aansluiten bij het verplichte curriculum. Teamlid Rogier Wildeboer legt uit: ‘Wij houden ons bezig met de opsporing van kanker met laserlicht. We schijnen met de laser en vervolgens horen we de tumor, met een heel gevoelige microfoon.’ Dat komt doordat zo’n gezwel iets meer energie uit het licht opneemt dan gewoon weefsel, vertelt hij, en daardoor iets uitzet.

Natuurlijk is het niet de bedoeling kanker in de klas te gaan opsporen – dat zou gelukkig weinig opleveren. Het practicum draait om de natuurkundige principes achter fotoakoestiek, maar ook wel degelijk om de rol die dat kan spelen bij de opsporing van borstkanker. Iedere deelnemende klas kan een team afvaardigen naar een wedstrijddag, waar de leerlingen een zelf ontworpen fotoakoestische opstelling bouwen. Mits dit team er met de Academische Jaarprijs 2013 vandoorgaat, natuurlijk. 

►Lees meer over 'Tumoren kun je horen'

vogel het uit

Rugzakjes omdoen bij vogels? Het klinkt misschien raar, maar dat doen de mensen van team Vogel het uit al sinds 2008. In die rugzakjes zit een apparaatje dat de positie van zo’n vogel doorgeeft aan de onderzoekers. De techniek hebben ze aan de Universiteit van Amsterdam zelf ontwikkeld: het Bird Tracking System (uva-bits). Teamlid Willem Bouten: ‘We hebben inmiddels een enorme database waarin je kunt zien waar bepaalde vogels vaak komen. Maar we weten niet wat ze daar doen en waarom.’

En daarvoor wil het team nu het publiek inschakelen. Een app voor de mobiele telefoon gaat het mogelijk maken, zegt Bouten. ‘Met die app kun je zien waar de vogels zijn geweest. Als dat bij jou in de buurt is, ga je naar die plek toe en beantwoord je een aantal vragen via de app. Ook kun je foto’s uploaden die worden toegevoegd aan de totale database. Zo hopen we meer informatie te krijgen over de activiteiten van vogels op die plekken.’

Iedereen kan dus met z’n mobiel de vogels volgen, als het aan Vogel het uit ligt. Als de prijs naar dit team gaat, is het de bedoeling om de app groots te lanceren tijdens de Nationale Vogelweek, in mei 2014. Verder zal het team natuurlijk social media en een website inzetten om contact te houden met de deelnemers. De vogels zullen als het goed is bespied worden, waar ze ook heen vliegen.

► Lees meer over 'Vogel het uit'

bekendmaking

Welk team wint, wordt bekendgemaakt op 23 oktober, tijdens de finale-avond in Utrecht, zie academischejaarprijs.nl.

Tot die tijd (dat is dus niet lang meer!) kan iedereen meebeslissen welk team de NWQ-publieksprijs wint: een vraag in de Nationale Wetenschapsquiz van dit jaar.

Ga om te stemmen naar wetenschap24.nl/publieksprijs