Piratenstreken

Steeds vaker worden zender en mast op openbare locaties neergezet, vaak in bossen, en op afstand bediend. De reden: de pakkans is bij zo’n ‘onbemande zender vanzelf kleiner. De mast gaat in een boom, of in een hoogspanningsmast. Soms wordt zelfs gebruik gemaakt van bestaande telecommasten of masten voor C2000 (nood-, spoed- en veiligheidsverkeer). Stroom wordt afgetapt. Om de opsporingsdienst van het agentschap dwars te zitten, wordt de toegang tot de zender bemoeilijkt, in een enkel geval zelfs door rondom asbestplaten te plaatsen. ‘Wordt een zender gevonden dan worden controleurs soms gehinderd of bedreigd,’ zegt Eemans, ‘er was zelfs al sprake van geweld. Bij een ontmanteling is tegenwoordig altijd politie aanwezig om de inspecteurs veilig hun werk te kunnen laten doen.’

In het Overijsselse Goor werden controleurs van het agentschap ingesloten toen ze de op een vuilnisbelt geplaatste zender van etherpiraat Los Bandidos weghaalden. Ze moesten bevrijd worden met een slijptol. 

Goor is sowieso een broeinest van piratencultuur, weet ook minister Ank Bijleveld sinds ze er in 2018 een kerkconcert bezocht en tijdens het Stabat Mater(een muziekstuk over de kruisiging van Jezus) plots hoempamuziek uit de speakers schalde. ‘Het is gewoon crimineel gedrag, er is niets romantisch aan,’ zegt Eemans.

Op de Facebookpagina onbemandezenders.com staat een filmpje van een man in een hoge mast. ‘#Levensgevaarlijk #Arbodienst doe er wat aan,’ luidt het sarrige bijschrift. ‘Volgende keer maar op een meter of zes ijzeren platen tegen de mast lassen,’ reageert Henk Langenburg van FreeRadio Netherlands, ‘anders klimmen ze verder via de binnenkant, 't zijn net ratten die komen ook overal langs.’ Op dezelfde Facebookpagina zijn alternatieve piratenvlaggen te koop, de doodskop vervangen door een stripfiguur die op het logo van het Agentschap Telecom pist. 

Een onbemande zender dus, ergens in een bos. En een zender heeft stroom nodig. Erix: ‘iedereen heeft het dan wel over groene stroom, nou, we hebben geprobeerd een stekker in een boom te drukken, maar de zender ging niet aan: een zender heeft brandstof nodig, en dus zetten we er vaten van duizend liter diesel neer. Dat is onveilig wordt dan gezegd, een milieudelict, maar dat is onzin gericht tegen de radiopiraten.’ 

Dat piraten vliegtuigzenders hinderen, gelooft hij evenmin. ‘Dat kon misschien met die zelfbouwzenders van voorheen, maar wij gebruiken spul dat zo uit de fabriek komt, met een CE-markering [keurmerk dat een product voldoet aan de daarvoor geldende regels binnen de Europese Economische Ruimte, red.] nog wel. Dat is veel zuiverder, dat geeft geen storing.’ 

Maar toch, al dat gelazer met het agentschap, kostbare apparatuur, het risico een reuzenboete te krijgen, waarom gaan ze niet lekker muziek op internet streamen? 

‘Met internetstreams hebben de meesten van ons helemaal niets,’ zegt Erix, ‘FM heeft een warme klank. Daarom draaien we ook elpees en singles, die klinken warmer dan digitale mp3’s. Want, sorry dat ik het zeg, dat is gewoon kutkwaliteit.’

 Er zijn wel streams die de FM-signalen van piratenzenders oppikken en op internet doorgeven, zoals geheimezender.com. Dat klinkt redelijk, zegt Erix, maar het is niet hetzelfde. ‘Een piraat hoort in de ether. En het gaat ook om de spanning, de opwinding wanneer je ergens wat hebt weggezet, in een weiland of bij jezelf thuis, en je weet dat elk moment controleurs van het agentschap kunnen komen. Internet is anders. Het warme gevoel mist. En het mooiste aan piraterij is toch wanneer je berichtjes krijgt als je ergens wordt ontvangen: “Jongens, de muziek is top: wat een mooie platen! De muziek knalt hier uit de speakers.”’

‘Klappers’ dus, ‘dikke platen’ – over hits heeft niemand het hier. 

‘Wat tegenwoordig op de radio komt, staat ons helemaal niet aan,’ zegt Erix, ‘er komt geen artiest aan te pas, alleen maar geroep en geschreeuw, dat komt er bij ons niet in’. Wat dan wel? Veel Nederlands: het Sneeuwbaltrio, Henk Wijngaard, maar niet alles. ‘André Hazes bijvoorbeeld, dat is niet helemaal het juiste genre. Veel schlagers ook, “Ich bin wie du” van Marianne Rosenberg bijvoorbeeld, en polka’s uit Slovenië. Maar ook Engelstalig hoor, zoals Abba, Golden Earring en Boney M. Dat draaien we allemaal. En Normaal natuurlijk.’

Veel gepraat wordt er niet – ‘dat is iets voor het westen’ – maar plaatjes worden wel aangekondigd, in de streektaal soms, en er zijn verzoekjes. Die moet je soms wel een beetje over de avond verspreiden, zegt Erix. ‘Als er vijf nummers van Normaal worden aangevraagd, draai je die niet achter elkaar natuurlijk.’ 

Het is niet alleen de muziek op de landelijke zenders die hem stoort. ‘Je moet het moderne mooi vinden, maar wij kunnen ons niet vereenzelvigen met de jeugd van tegenwoordig, qua kleding niet, qua muziekstijl niet, qua helemaal niks. En het kan me helemaal geen reet schelen wat er in het westen gebeurt. Ze zien ons als domme boeren. We weten dat het hen geen flikker interesseert. Je hebt het nou gezien met die trekkers, dat is hetzelfde principe: je moet in actie komen. Met de zenders is dat hetzelfde. Het kan ons niet boeien. Wij hebben zo’n uitdrukking: van een boer op klompen kun je meer leren dan van al die hoge heren in dure kleren.’ 

Nee, zelf is hij geen boer, en zijn vrienden evenmin, zegt hij nog. 

Het is de week van het trekkersprotest. Op piratenzenders klinken ‘klappers’ als ‘Lekker op de trekker’ en ‘Boer Harms’. 

‘God schiep uit gouden korenaren de Twentenaren en uit het kaf en de resten dat kloot’n volk uit het westen! Wij wensen alle boeren morgen veel succes,’ staat er op de Facebookpagina van Los Bandidos. Op de pagina van onbemanderzenders.com is een filmpje gepost van Bennie Jolink die zijn publiek toespreekt. ‘Legendarische woorden, en actueler dan ooit,’ luidt het commentaar. ‘Wie nou nog boer is in Nederland, dat is een kerel met een kop, en met kloten,’ roept Jolink. ‘Hij wordt van alle kanten bedreigd, maar toch zegt de boer (verheft zijn stem): ik ben boer en ik ben er trots op!’ (gejuich) ‘En wat die westerse klootzakken van ambtenaren ook bedenken in Den Haag of in Brussel: fuck you! Een boer is een boer en die blijft een boer en zal altijd een boer zijn. En ik, ik ben maar eenvoudige… boerenlul, hahaha, wie kennen mekaar.’

Die piraterij is een uitlaatklep, zegt economisch geograaf en ruraal socioloog Tjirk van der Ziel (‘ik kom uit het oosten, was zelf radiopiraat’). De piraten associëren zich met het boerenleven, ontlenen daar deels hun identiteit aan. Maar dat idee van 'wij zijn boeren' strookt niet meer met de werkelijkheid. ‘Steeds minder mensen werken op een boerderij. Steeds minder jongeren worden boer. Een bedrijf overnemen gaat alleen als ze veel geld meenemen en niet bang zijn zich in de schulden te steken. Regelgeving vanuit Den Haag en Brussel speelt daarbij een belangrijke rol. De boeren die er nog zijn passen sowieso niet in dat rurale zelfbeeld. Het idee van een boer met z’n poten in de klei is in toenemende mate een mythe: de moderne boer is een industrieel, grootschalig, geautomatiseerd. 

Dat zien die jongens ook wel. Het is teruggrijpen op een romantisch verleden: alles uit de kast halen om de stad op afstand te houden. Die identiteit staat onder druk en wat doe je dan: je gaat om elkaar heen staan, je zoekt elkaar op: in drankschuren, in de muziek, in de piraterij.’ Het is, tegen beter weten in, het platteland tegen de stad, daar komt het op neer, en illegaal zenden hoort daarbij. ‘Vertel ons niet wat we moeten doen en hoe we moeten leven.’ Het verbod komt van de overheid, van het westen dus. Die angst voor het verlies van die boerenidentiteit klinkt ook bij het trekkersprotest door, zegt Van der Ziel, en vormt een verklaring voor het hardnekkig voortbestaan van de piraterij in het noorden en oosten. 

Voor zolang het duurt dan. Piraat Erix mag er dan van overtuigd zijn dat radiopiraten altijd zullen bestaan, Van der Ziel en Eemans zien het fenomeen toch langzaam uitsterven. Wat daarbij meespeelt: het onvermijdelijke einde van FM-radio. De FM-band wordt te druk, en al is digitale geluidskwaliteit Erix dan een gruwel, het geldt wel als superieure technologie. De legale zenders zullen binnen een paar jaar van de FM-band verdwijnen, heet het. Het werd al vaker aangekondigd, dus enige scepsis over het tijdspad is gerechtvaardigd, maar DAB+ (Digital Audio Broadcasting) lijkt nu echt in opkomst. De belangrijke auto-industrie (in de auto wordt het meest radio geluisterd) zet massaal in op digitaal, daartoe ook verplicht door EU-regelgeving: vanaf 1 januari 2020 moet elke nieuwe auto uitgerust zijn met een DAB+-radio.

Het toekomstbeeld: als heel Nederland – nou ja, heel Nederland? – al lang digitaal is, zal een kleine groep wellicht nog een tijdje FM luisteren, al dan niet op de trekker (zolang die bemand rijdt tenminste). Tot ook daaraan een einde komt en de onvermijdelijke dag aanbreekt dat iemand in een weemoedige bui zijn gebutste FM-radiootje nog maar eens aanzet, en vergeefs op zoek gaat naar die laatste piratenzender. 

Of toch niet? 

Op aliexpress.com staan inmiddels kant-en-klare DAB+-zenders te koop. Voor een paar centen worden ze vanuit China naar Drenthe, Groningen of Overijssel verscheept. De eerste illegale uitzendingen via DAB+ werden al gemeld. Die piraten, die zijn er voorlopig nog wel.