Christmaseiland is beroemd om een aantal dingen. De magische natuurpracht met allerlei tropische vogelsoorten en een koraalrif waar het prachtig duiken is. Elk jaar in november is er de krabbentrek, waarbij miljoenen rode landkrabben vanuit het oerwoud naar de kust wandelen om daar hun eitjes af te zetten. Een spectaculair schouwspel, vaak vastgelegd in natuurdocumentaires.
Een traumatherapeut op een tropisch eiland staat machteloos tegen het meedogenloze Australische asielbeleid.
Het andere gezicht van het Australische eilandje in de Indische Oceaan is een stuk grimmiger. Midden in de jungle ligt een groot detentiecentrum waar vluchtelingen die asiel zoeken in Australië worden vastgehouden – soms jarenlang. In 2013 bezocht documentairemaker Gabrielle Brady het eiland om een vriendin op te zoeken. Deze Pho Lin Lee werkte als traumatherapeut met de vluchtelingen. Ze raakte echter steeds gefrustreerder, omdat ondanks haar therapie veel mensen er mentaal alsmaar slechter aan toe raakten. De omstandigheden in de gevangenis en de onzekerheid over hun toekomst verergerden de al bestaande trauma’s alleen maar. Ze kreeg de indruk dat haar functie er alleen was om goede sier mee te maken voor de immigratiedienst.
Parallel
De twee vriendinnen besloten een film te maken over de duistere omstandigheden op het idyllische eiland. The Island of The Hungry Ghosts viel in de prijzen op diverse festivals, waaronder het Idfa. Beelden van de overweldigende natuur, rituelen van de lokale bevolking, het persoonlijke leven van Lee en haar jonge gezin en de therapiesessies met vluchtelingen wisselen elkaar op poëtische wijze af.
De parallel tussen de krabben- en de mensentrek is natuurlijk snel getrokken, maar verschillen zijn er ook. De krabben krijgen alle mogelijke hulp bij hun migratie. Wegen worden afgesloten voor verkeer, zodat de diertjes zich veilig van de ene naar de andere kant kunnen verplaatsen. Natuurbeheerders leggen voorzichtig takken neer om ze een stroompje over te laten steken.
Ondertussen worden mensen op zoek naar een beter leven ruw tegengehouden. Het asielbeleid van Australië kan kort samengevat worden als ‘niemand komt erin’ en volgens de VN worden mensenrechten er op grote schaal geschonden. Vluchtelingen uit door oorlog verwoeste landen maken een levensgevaarlijke tocht over zee, om bij aankomst in de Australische wateren meteen opgepakt te worden en achter de tralies te belanden op een van de afgelegen eilandjes.
De krabben krijgen alle mogelijke hulp bij hun migratie, terwijl mensen op zoek naar een beter leven ruw worden tegengehouden
Gevangenisstraf
Therapeut Lee krijgt allerlei getraumatiseerde mensen in haar spreekkamer. Om hen te helpen bij de verwerking heeft ze een bak met zand en allerlei speelgoedfiguurtjes waarmee haar cliënten hun gevoelens kunnen verbeelden. Als ze ’s avonds thuiskomt, kan ze de verhalen niet van zich afschudden, ook omdat ze meestal geen verbetering in hun situatie ziet. Elke dag missen mensen afspraken omdat ze zijn uitgezet of overgeplaatst. Als Lee naar het detentiecentrum belt, krijgt ze nooit te horen wat er met hen gebeurd is.
©
Island of the Hungry Ghosts
De documentaire zelf geeft ook maar beperkt informatie. Over de precieze omstandigheden in het detentiecentrum, de politieke situatie en het Australische beleid kom je als kijker niet veel te weten. Dit versterkt het gevoel van machteloosheid, dat bij Lee en haar cliënten ook maar blijft groeien.
Door aan de film mee te werken, nam de therapeut zelf ook een risico. Er staat een gevangenisstraf van twee jaar op het verspreiden van informatie uit de gevangeniskampen. Het detentiecentrum op Christmaseiland werd eind 2018 gesloten, maar is recentelijk heropend omdat vluchtelingen zich toch weer richting Australië hadden gewaagd. Vergelijkbare kampen op andere eilandjes zijn nog steeds in bedrijf. Mannen, vrouwen en kinderen worden behandeld als zware criminelen en zijn verstoken van medische zorg. Wanhopige vluchtelingen naaiden hun lippen dicht, gingen in hongerstaking en deden zelfmoordpogingen. Mensenrechtenorganisaties hebben felle kritiek, maar de Australische regering houdt vast aan het beleid.