Hollandse Vrijstaat Conradstraat in Amsterdam bracht de anarchie in praktijk.
In 1988 werd het kraakcomplex ontruimd. Een terugblik in Radio doc.

Radio doc
Zondag, NPO radio 1, 21.00-22.00 uur

Op het terrein logeerden leeuwen en olifanten. Er was een Rampenhotel voor vijftien junkies. En er werd zelfs een kruisiging voorbereid. De Hollandse Vrijstaat Conradstraat in Amsterdam deed alles net even anders dan andere kraakcomplexen.
Olifanten op een kraakcomplex? ‘Normaal blijft dat een fantasie, op de Conrad niet,’ zegt voormalig bewoonster Karin S. de Boer. De beesten werden geleend van een failliet circus om een optreden van de bekende Britse industriële muziekgroep Test Department extra cachet te geven. De Boer: ‘Het leek ons mooi om op het hoogtepunt van het optreden twee olifanten, als een deus ex machina, langs tien meter hoge vlammen te laten lopen.’ Later verbleven er ook nog vijf tijgers uit het circus in een loods.
Toen de Conradstraat in 1985 werd gekraakt was het op slag het grootste kraakcomplex van Nederland. Toch wilde de Conrad niets met de rest van de kraakbeweging te maken hebben. De Conraders hadden een hekel aan deze ‘Nelson Mandela-types’. Hun alternatief was een ministaat waar de anarchie in praktijk werd gebracht.

De Vrijstaat maakte zijn naam waar: overheidsinstellingen als politie, belastingdienst of de gemeente kwamen er niet in op dit geïsoleerde terrein, dat daarvoor als kledingmagazijn van het leger dienst had gedaan. De ruime confectiezalen van 23 bij 15 meter trokken een bont gezelschap aan van kunstenaars, junkies, intellectuelen, musici en gekken. Een explosief mengsel, zo bleek.
Het complex bracht bij de kunstenaars een eruptie aan creativiteit teweeg. Ze organiseerden manifestaties die het best omschreven kunnen worden als een totaalbeleving van beeldende kunst, doolhof, experimentele muziek en theater die de bezoeker behalve imponeerde ook desoriënteerde. Rob Vroomen, een van de organisatoren: ‘Bezoekers zaten in de kunst, liepen in de kunst en vreeën in de kunst’. De bekende VPRO-radiomaakster Germaine Groenier verliet ooit bij een radio-opname gillend van angst een voorstelling.

Om excessen te voorkomen werden er soms wél regels opgesteld, maar het was dan wel de bedoeling deze zo snel mogelijk weer af te schaffen.

conradstraat

Theaterspektakel

De Conraders lieten mensen toe die zich in de gewone maatschappij niet konden redden. Zo ontstond het Rampenhotel, waar junkies, daklozen en mensen met een psychiatrische stoornis werden opgevangen. Maar bij gebrek aan politie liep het meer dan eens uit de hand. Het was niet ongewoon dat iemand flipte en dreigend met een bijl de straat barricadeerde. De toen zesjarige tweelingzusjes Anna en Louise de Boer, die opgroeiden in de Conrad, leerden uitkijken voor de talloze spuiten en agressieve zonderlingen op hun speelterrein. ‘Op een middag zagen wij hoe twee mannen, die zich Tempeliers noemden, een zwaard diep in hun keel lieten verdwijnen. Opeens begonnen die mannen, die helemaal van het padje waren, te roepen: “we gaan ons kruisigen, we gaan ons kruisigen”. We waren doodsbang.’

Om excessen te voorkomen werden er soms wél regels opgesteld, maar het was dan wel de bedoeling deze zo snel mogelijk weer af te schaffen. Het bestuur lag in handen van de wekelijkse vergadering, waar de anarchistische principes in praktijk werden gebracht. Bij afwezigheid van een voorzitter schreeuwde iedereen door elkaar heen, maar toch kwamen er besluiten. Rob Vroomen: ‘Een vergadering was vooral bedoeld om stoom af te blazen. Besluiten namen we later in de kroeg.’
Volgens de voormalig Conraders kwam het anarchistisch experiment, in de drie jaar dat het bestond, steeds meer op stoom. Tot volle wasdom kwam het niet, want op 18 juli 1988 werd het complex ontruimd. En zelfs die ontruiming werd opgezet als een grootschalig theaterspektakel, met in de hoofdrol de krakers en de me. De Conraders kregen de AUB ticketshop zelfs zo ver om kaartjes te verkopen voor een avondvullende show met acteurs, muziek en veel vuur. De titel: De ontruiming en het verzet, aanvang verwacht bij zonsopgang.