fluwelen bezetting

Zaterdag, Canvas, 20.40-22.10 uur

 

Het verhaal van de tiendelige politieke thriller Occupied begint nadat Noorwegen, een van de grootste olie- en gasproducenten ter wereld, is overgegaan op groene energie en de oliekraan heeft dichtgedraaid, wat Europa aan de rand van een energiecrisis brengt. Met instemming van de EU valt Rusland Noorwegen binnen: gevechtshelikopters dalen neer in Oslo en gemaskerde mannen gijzelen de premier. De bezetting van Noorwegen is een feit. Officieel heet het dat de Russen vertrekken zodra de olie-export weer op gang is, maar is dat ook zo?

Pikant onderwerp, dat afgelopen zomer breed werd opgepikt in de internationale pers. Een groot aantal Europese landen kocht de serie inmiddels aan, waaronder Engeland, België, Duitsland en Frankrijk. 

Ook Rusland is het niet ontgaan, en toonde zich not amused. De Russische ambassade in Oslo kwam met een officiële verklaring die de bezwaren opsomde: Occupied voedt Koude Oorlog-sentimenten en confronteert Noorse kijkers met een niet-bestaande dreiging. Daarbij is Rusland ‘ongelukkigerwijs’ gecast in de rol van agressor. ‘Ook is het ongelukkig dat de serie zo kort na de zeventigste verjaardag van het eind van de Tweede Wereldoorlog wordt uitgezonden.’ Dat het hier om een verzonnen verhaal gaat, deed blijkbaar niet ter zake.

Tijdens de perspresentatie in Oslo eind september noemt Karianne Lund, hoofd scenarioteam, de Russische reactie ‘absurd.’ ‘Ze hadden de serie niet eens gezien toen ze met dit statement kwamen. Dat weet ik zeker, ja. Maar los daarvan: Occupied gaat niet over de Russen, het gaat over de Noren. Over burgers in het algemeen eigenlijk, en hoe die reageren als hun democratische waarden onder druk komen te staan. Wat doen ze dan? Wat moet er gebeuren voor de mensen massaal de straat op gaan, en wanneer is de grens bereikt.’ Is een dramaserie wel het juiste medium voor zo’n politiek gevoelig onderwerp? ‘Ja, dat is het zeker. Fictie helpt ons de wereld te begrijpen zoals die is en maakt onze angsten bespreekbaar. Juist in de nieuwe wereld die is ontstaan sinds 9/11 zie ik een grote behoefte aan verhalen die duiding geven aan de huidige complexiteit.’ 

We hadden het net over geld. Met tien miljoen euro is Occupied de duurste Noorse televisieserie ooit gemaakt. ‘Het is echt wat anders dan je kent van Scandinavische series,’ zegt Gray, die bij productiebedrijf Yellow Bird aan de wieg stond van de Millennium-trilogie. Waarop heeft ze dit project uitgekozen? Noorwegen is niet alleen het land van de olie, het is ook het land van Utøya. Lag een serie over terrorisme of extreem-rechts niet meer voor de hand? ‘Dat is nog veel te vers en te traumatisch, als producent zou ik erg aarzelen om er überhaupt iets mee te doen. Ik vond Occupied zeer van nu. Het eigenlijke thema is heel universeel: hoe blijf je in turbulente tijden trouw aan jezelf, aan je familie en in the end ook aan het land.’ Dat zullen we die middag nog vaker horen uit verschillende kelen, feit is dat in deze serie Russische tanks door Oslo rijden. Hebben de makers hun verhaal over de politieke lading van Occupied teruggeschroefd, na de Russische reactie? Gray: ‘Nee. Het verhaal is wat het altijd is geweest.’

Occupied is gebaseerd op een idee van veelgelezen thrillerauteur Jo Nesbø. Wat bezielde hem? ‘Ons gevoel van veiligheid en dat er niet snel iets zal veranderen, is een illusie. De waarheid is dat dingen heel snel kunnen veranderen. Neem Joegoslavië in de jaren negentig – een democratisch land op het juiste pad; het kostte Slobodan Milosevic zes maanden om een burgeroorlog te beginnen.’

Zo explosief als dat klinkt, zo subtiel is de regie van Erik Skjoldbjaerg. In 2001 regisseerde hij het spraakmakende Prozac Nation met Christina Ricci, een ongeflatteerd portret van een depressieve, destructieve tiener. Met Occupied waagt hij zich opnieuw aan een controversieel onderwerp. ‘Ik zoek het niet op, al ligt het me wel. De uitdaging voor mij als regisseur was hoe je zo’n bezetting geloofwaardig neerzet, zodat de kijker erin meegaat.’ Skjoldbaerg kiest ervoor om weinig oorlogshandelingen te laten zien, en weinig zichtbare tekenen van de aanwezigheid van de bezetter: het is een bezetting met fluwelen handschoen. Dat maakt de serie realistisch en des te angstaanjagender. Wat is, terugkijkend op het schrijfproces, de cruciale scène in Occupied volgens de makers? Karianne Lund: ‘De laatste van aflevering één, die laat zien dat de wereld gewoon doordraait. Zelfs na zoiets onvoorstelbaars als de bezetting door een vreemde mogendheid.’