journaalbeleving

Niet bellen tussen acht en half negen ’s avonds. Zouden er nog mensen zijn die zich iets gelegen laten liggen aan deze ongeschreven regel uit de nationale etiquette? Vaststaat dat tussen deze tijdstippen nog altijd zo’n twee miljoen kijkers zijn afgestemd op het NOS Journaal, en het zou zomaar kunnen dat zij niet gestoord wensen te worden tijdens hun dagelijkse nieuwsinname. In veel huiskamers vormt de bezichtiging van het Achtuurjournaal nog een vast ritueel waaraan niet te tornen valt, voor sommigen is het zelfs het enige moment op de dag om nieuws tot zich te nemen. Het Journaal, door de NOS het plechtanker in de publieke programmering genoemd, geldt nog steeds als de belangrijkste nieuwsbron van Nederland, ook al neemt de concurrentie van andere nieuwsmedia steeds meer toe.

Elke nieuwe hoofdredacteur (de laatste drie: Nico Haasbroek, Hans Laroes, Marcel Gelauff) probeert zijn stempel op het Journaal te drukken, uit concurrentieoverwegingen – sinds 1989 is RTL Nieuws de belangrijkste tegenstrever –, op basis van nieuwe, tegenwoordig door wetenschappers aangereikte inzichten, of gewoon verandering omwille van de verandering. Die nieuwe vormgeving, pardon restyling, heeft betrekking op logo, leader, tune en decor en is steeds een ingewikkelde en kostbare aangelegenheid. De laatste grote verandering in de huisstijl was in 2012: in het decor staand en lopend presenteren. De rol van de journaallezer als blikvangend anker is daarmee nog belangrijker geworden. Critici schamperen dat de aandacht van de kijker in plaats van naar het wereldnieuws onwillekeurig steeds meer naar de nieuwslezers wordt getrokken, naar hun uiterlijk, kleding en wijze van voortbewegen over de nieuwsvloer. Welnee, zeggen voorstanders van de uitgesproken persoonsgebonden aanpak, zo raakt de doorsnee kijker meer en beter bij het nieuws betrokken. 

Over de personalisering van het nieuws in de onderwerpkeuze schreef Ad van Liempt bij het vorige jubileum: ‘Steeds meer berichtgeving over bekende mensen en steeds meer reportages over onbekende mensen die iets is overkomen. (…) Het percentage emotie stijgt.’ (in Het Journaal – 50 jaar achter de schermen van het nieuws.) De zelfopgelegde missie om als publieke nieuwsvoorziening een zo breed mogelijk publiek te bereiken heeft consequenties voor de selectie van nieuwsitems, wijze van presenteren, ‘gesprekjes’ met correspondenten en het uitvoerige weerpraatje. Sommige, toch al goed geïnformeerde kijkers haken af omdat het Journaal voor hen geen toegevoegde waarde meer heeft.

De jubilaris zelf stelt in een persbericht dat het ‘NOS Journaal voor veel mensen nog steeds een ankermoment in de avond’ is, maar dat het met andere reguliere journaals op televisie ‘wat minder’ gaat. ‘Reden genoeg om na te denken over hoe we hen kunnen bereiken op de plek die het beste bij ze past.’ 

‘Ik heb journaaluitzendingen tussen 2001 en 2011 geanalyseerd aan de hand van wetenschappelijke criteria voor hard en zacht nieuws. Al die journaals terugkijken was behoorlijk geestdodend werk. Ik moest vooral zuchten bij de items van verslaggever Peer Ulijn, die een sport van maakt om zichzelf in beeld te brengen. De verrassende conclusie was dat het nieuws in het NOS Journaal juist harder is geworden.

Het zacht aankleden van harde nieuwsonderwerpen, met persoonlijke verhalen bijvoorbeeld, vind ik een goede zaak. Grappige filmpjes kan ik ook wel op internet zien. Ik woon nu in België en kijk dus niet meer vaak naar het NOS Journaal. Ik ga wel naar de site en lees teletekst op mijn telefoon. Bij grote nieuwsgebeurtenissen schakel ik toch naar de NOS voor uitgebreide en betrouwbare verslaggeving.’