Ruim 25 jaar zat Marcus Bakker voor de CPN in de Tweede Kamer. Aanvankelijk werd hij gemeden, ten slotte breed gewaardeerd. Tegelijk met het verschijnen van zijn biografie komt Andere tijden met een portret.

Andere tijden
Dinsdag, NPO 2, 21.20-22.00 uur
 
Ooit was de Communistische Partij van Nederland, die in 1991 opging in GroenLinks, groot en invloedrijk. De rol van de partij in het verzet en de overwinning van de Sovjet-Unie op nazi-Duitsland maakten, het pact tussen Hitler en Stalin ten spijt, de CPN populair. Bij de Tweede-Kamerverkiezingen van 1946 was de de partij goed voor tien zetels, in Amsterdam was de CPN met een derde van de stemmen zelfs de grootste. Partijorgaan De Waarheid was ooit het grootste dagblad van Nederland.
De CPN bleef lange tijd horig aan Moskou en werd met strakke hand geleid door Paul de Groot, een stalinist die tot 1967 partijleider was en daarna als erevoorzitter nog eens tien jaar de machtigste man. Na hem werd Henk Hoekstra partijvoorzitter. Als vertrouweling van De Groot bleef Marcus Bakker lange tijd in de schaduw van ‘kleine Stalin’. Toen Bakker in 1956, het jaar van de Hongaarse opstand, aantrad als Kamerlid, verlieten de andere Kamerleden demonstratief de vergaderzaal. Daar kon de verse parlementariër niet mee zitten: ‘Maakt niet uit, ik roep er wel overheen.’ In De Waarheid, waarvan hij hoofdredacteur was, schreef hij over de voorafgaande bloedige opstand in het Poolse Poznan: ‘Hopelijk zal het snel lukken met dit gespuis korte metten te maken.’ Met kritiek op grote broer en voorbeeld de Sovjet-Unie was je bij Bakker aan het verkeerde adres. 
© balans

Marcus Bakker in de Tweede Kamer, 1965

Alom geliefd
Twee jaar later verscheen De CPN in de oorlog, ook wel ‘het Rode boekje’ genoemd, waarin enkele prominente CPN-verzetslieden voor ‘verraders’ en ‘spionnen’ werden uitgemaakt, met als gevolg dat bekende partijleden als Henk Gortzak, Gerben Wagenaar en Frits Reuter werden geroyeerd. Hoewel zeer waarschijnlijk Paul de Groot dit rapport met valse aantijgingen, bedoeld om met zijn tegenstanders af te rekenen, had geschreven, ging Marcus Bakker door voor de auteur. Hij heeft, ook veel later, nooit ontkend het te hebben geschreven.
Pas in 1977, na een zware verkiezingsnederlaag – de CPN ging van 7 naar 2 zetels – kroop de partij onder de slagschaduw van De Groot uit en namen Marcus Bakker, Joop Wolf en Henk Hoekstra de leiding definitief over. Als fractievoorzitter had Bakker in de Kamer inmiddels een reputatie opgebouwd als scherp en geestig debater. Toen in 1982 Ina Brouwer als opvolger aantrad en Bakker afscheid nam van de Kamer bleek hij – het kan verkeren – alom geliefd. Men stond in de rij om hem te feliciteren, later werd een zaal naar hem vernoemd. Eerder dat jaar hadden CPN-leden in Amsterdam heftig gedebatteerd over de interne ‘zuivering’ van 1957 en waren partijbestuurders alsnog door de slachtoffers aangeklaagd. De destalinisatie heeft binnen de CPN lang op zich laten wachten. 
Oprecht
Bakker bemoeide zich daarna niet meer met de opheffing van de partij en bedankte in 1999 voor GroenLinks toen die partij instemde met Navo-bombardementen in Joegoslavië. Zijn leven lang bleef Bakker, die geen auto had en shag rookte, in een rijtjeshuis in Zaandam wonen; een groot deel van zijn inkomen ging naar de partijkas. Zijn memoires waren al in 1983 verschenen: Wissels – Bespiegelingen zonder berouw. Ja, hij had fouten gemaakt, heette het in interviews, maar spijt, nee. Je moest dat in het licht van de tijd zien. ‘Heel lang heb ik geloofd dat de Sovjet-Unie echt iets kon betekenen voor de wereld. Achteraf is dat onjuist gebleken, maar het geloof was oprecht.’
De Andere tijden-aflevering ‘Marcus Bakker: communist in de Kamer’ behelst een portet van deze enigmatisch gebleven politicus, zowel stalinist en vuurvast redenaar als overtuigd democraat en geliefd Kamerlid. Samensteller Paul Ruigrok: ‘Dat is het merkwaardige, de meeste mensen die Bakker persoonlijk hebben gekend, vonden hem een aardig man – los van zijn politieke standpunten. Aan het woord komen de oud-CPN’ers Gijs Schreuders, oud-hoofdredacteur van De Waarheid; André Roelofs, parlementair verslaggever van die krant; Marianne Braun, CPN-fractieassistent; kleinzoon Michiel Bakker, die een toneelstuk over opa schreef; en ook Jan Terlouw, Dries van Agt en Hans Wiegel doen hun zegje.’ 
 
Leo Molenaar: Nooit op de knieën. Marcus Bakker (1923-2009), communist en parlementariër (Balans)