genade is zoet

NPO 2, 23.25-0.25 uur

‘Je loopt naar iemand toe en steekt je hand uit. Maar hij blijkt geen hand te hebben. Toen begon het echt bij me te dagen – big time.’ Voormalig Zuid-Afrikaans geheim agent Henri van der Westhuizen vertelt over zijn ontmoeting met de man op wie hij een bomaanslag had gepleegd, de Zuid-Afrikaanse advocaat en antiapartheidsstrijder Albie Sachs. Regisseuse Abby Ginzberg bewaarde dit moment tot het laatst in haar documentaire Zachte wraak, Albie Sachs en het nieuwe Zuid-Afrika, die door de Ikon als 2Doc wordt uitgezonden. De documentaire vertelt het levensverhaal van Sachs, dat parallel loopt met de strijd tegen het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime. Prominente figuren in de antiapartheidsstrijd als bisschop Desmond Tutu, schrijfster Nadine Gordimer en vakbondsman Cyril Ramaphosa getuigen over Sachs’ moed en principiële houding, die hij met het verlies van zijn rechterarm en het zicht in een oog heeft moeten bekopen door een bom die de Zuid-Afrikaanse geheime dienst in 1988 onder zijn auto had bevestigd in de Mozambikaanse hoofdstad Maputo.

Albert ‘Albie’ Sachs werd in 1935 geboren in Johannesburg. Zijn ouders waren Joden die uit Litouwen naar Zuid-Afrika waren geëmigreerd. ‘Het antisemitisme van Hitler en zeker de pogroms waren de reden dat mijn ouders Litouwen ontvluchtten,’ vertelt Sachs. ‘Het gevoel dat verzet tegen onrecht belangrijk was, zat heel diep. Het was onze moedermelk, grootmoedermelk, als het ware.’ Als advocaat verdedigde hij slachtoffers van de apartheid, met als gevolg dat ook hijzelf door het regime werd vervolgd. Twee keer zat hij maandenlang in eenzame opsluiting. Toch werd hij niet wraakzuchtig, ook niet na de bomaanslag. In het ziekenhuis kreeg hij een briefje van een bevriende antiapartheidsstrijder: ‘Geen zorgen, kameraad Albie, we zullen je wreken.’ Sachs was geschokt. Gaan we de schuldigen een arm afhakken en een oog uitsteken? vroeg hij zich af. Hij besloot dat de beste wraak de invoering van de democratie en de rechtsstaat in Zuid-Afrika zou zijn; een zachte wraak. Sachs kreeg van de antiapartheidsbeweging ANC de opdracht een schets voor de toekomstige grondwet te schrijven en werd door president Nelson Mandela tot lid van het Constitutionele Hof benoemd, waarin hij een belangrijke rol speelde in de afschaffing van de doodstraf en invoering van het homohuwelijk. ‘Zoals Albie leeft, zonder verbittering, geeft je vertrouwen in de mensheid,’ zegt collega-opperrechter Yvonne Mokgoro.

Onlangs liet de Zuid-Afrikaanse regering de Soedanese president Omar al-Bashir het grondgebied verlaten, hoewel het de plicht had hem te arresteren en uit te leveren aan het Internationaal Strafhof in Den Haag. Dat het Constitutionele Hof deze handelwijze veroordeelde, bewijst volgens Sachs echter dat de rechtsstaat stevig verankerd is in het nieuwe Zuid-Afrika.