sukkels in space

Het is het jaar 2063. De poolkappen zijn gesmolten en bijna de hele wereld is overstroomd. Alleen Nederland heeft de rampen weerstaan door zijn kennis van dijken. De president (Bokma) stuurt zeven astronauten op ruimtemissie om een nieuwe planeet voor de mensheid te vinden voor als Nederland ook kopje-onder gaat. De zes mannen en stuurvrouw Brechtje (Kim van Kooten) zijn al een half jaar onderweg en vinden niets.

Wat moet de geoloog zonder grond onder zijn voeten, of de data-analist zonder iets om te analyseren? Kapitein Bram (Wart Kamps) kan ondertussen geen leiding geven en de narcistische boordpsycholoog Axel (Alex Klaasen) maakt schaamteloos misbruik van zijn invloed. In hun strak vormgegeven schip en kekke skelterpakjes zitten ze opeengepakt in een soort vacuüm. Ze lijken, op Brechtje na, hun bloedserieuze en existentiële missie al lang vergeten en zijn verzand in machtspelletjes en eigenbelang.

In deze sf-comedy dus geen intergalactische oorlogen met buitenaardse wezens of de uitroeiing van het kwaad. Als kijker hoef je niet van Star Wars of Star Trek te houden om dit leuk te vinden. Nee, het gaat om het kleine kwaad en onvermogen in de mens: egocentrisme, verveling, machtshonger, narcisme. En dat op de ‘werkvloer’ van het ruimteschip.

‘Het is een kantoorserie in de ruimte,’ vat bedenker Kamps het samen. De oeverloze kantoorhumor verwijst naar series als Debiteuren Crediteuren en The Office. Kamps: ‘Ricky Gervais in The Office denkt dat hij heel tof is, maar hij is gewoon een loser. In de tragiek daarvan zit grappigheid. Mensen proberen van alles en het lukt niet, wat gênante situaties oplevert. Dat doen wij ook.’

Het kostte Tim Kamps geen moeite om het overzicht te houden in de regie en koers te houden in de grappen. ‘Ik had geen regie-ervaring maar heb wel smaak, denk ik. Ik werd er heel rustig van. Eigenlijk was dit de mooiste tijd van mijn leven.’

De twee grote lijnen uit zijn leven komen dan ook in het project samen: de humor en zijn liefde voor sciencefiction – altijd al gedeeld met zijn eeneiige tweelingbroer Wart.

‘Wart en ik waren magere, verlegen jongetjes. We voelden bijna altijd ongemak in sociale situaties. Nog steeds eigenlijk. Ik ging alleen maar met meisjes om, en bleek hen aan het lachen te kunnen krijgen door grapjes te ­maken over al die gênante momenten. Als je het ongemak benoemt, speel je het weg.’

Wart en Tim richtten op hun twintigste een cabaretgroep op met Bor Rooyackers en wonnen meteen de jury- en publieksprijs van het Amsterdams Kleinkunst Festival. Tim Kamps: ‘Het ging zo goed dat we maar een nieuwe voorstelling maakten. Zo werd het ons werk. Ik was na de havo al aangenomen aan de regieopleiding van de Amsterdamse Theaterschool maar ben er nooit aan begonnen.’

De soort humor is een constante: ‘absurdistische, ietwat kinderlijke humor over alles en vooral niets’, schreven recensenten. Ga niet zoeken naar waarheden en diepere boodschappen: juist het geklungel, het betekenisloze, zegt iets over zijn wereldbeeld. ‘Ik vind het heel moeilijk om dingen serieus te nemen. Ik relativeer eigenlijk alles kapot. Dan denk ik: wat betekent het eigenlijk, over vier jaar is iedereen ons weer vergeten.’

Joost de Wolf van de VPRO was hem niet vergeten sinds zijn Monica-tijd en hield hem op de korrel om ooit te kunnen samenwerken. Kamps’ plan voor Missie Aarde, de topcast en producent Topkapi waren genoeg om hem carte blanche te geven.

En altijd is broer Wart zijn klankkast. ‘We hebben ook veel ruzie,’ zegt Tim Kamps. ‘Maar we begrijpen elkaar zo goed dat het na een paar minuten weer goed is. Ik herken in hem mijn eigen slechte eigenschappen. We zijn één persoon eigenlijk, dus als ik boos ben op hem wordt het een soort zelfhaat.’

In hun werk nemen ze verschillende rollen aan. ‘Ik ben altijd meer de regisseur, hij is grappiger als acteur. Tijdens voorstellingen nog fluister ik Wart aanwijzingen toe. Dat pikt hij niet, nee. We hebben op het podium ook wel ruzies maar dat merkt het publiek niet, zo’n chaos is het bij ons op toneel.’

 

Nu Tim op de set echt de regisseur was en Wart echt acteur, waren de verhoudingen duidelijker. Wart heeft wel in alle stadia volwaardig meegedacht. Het is bijna vanzelfsprekend dat ze samenwerken, ook al hebben ze een tijdje minder contact gehad. Hun ouders gingen uit elkaar – moeder werd tijdelijk lesbisch – en ze mochten op hun tiende kiezen bij wie ze mochten wonen. Wart koos voor hun moeder en hij voor hun vader, om het eerlijk te verdelen.

In die tijd is hun sf-fascinatie geboren. Bij hun vader op de bank keken ze jarenlang naar Star Trek The Next Generation. Lopend op de stoep speelden ze dialogen na, ze kenden alle scènes uit hun hoofd en hadden zelfs zo’n pakje. ‘Ik ben een sf-freak,’ zegt Kamps.

‘We wilden altijd al iets met sf doen, maar het mocht geen parodie worden. Dan blijft er niets van over. Sciencefiction moet kloppen, de techniek in de toekomst moet je goed uitdenken en uitvoeren. De taal is ook lastig. “Engage” (zet lage stem op) klinkt cool, maar “activeer” (hoog stemmetje) klinkt lullig.’

Hij is vooral heel trots dat de sf-kant van Missie Aarde gelukt is. ‘De special effects zien er supermooi uit, echt state of the art. Maar uiteindelijk draait de serie niet om de sciencefiction, maar om de psychologie. Het script is ontroerend, er zit liefde in, en veel geklooi van die sukkels op dat schip. Die grote missie om het voortbestaan van de mensheid maakt het contrast daarmee alleen maar groter.’

Dat contrast van een existentiële vraag en de vlucht in absurdisme staat in een lange traditie, zeker ook bij de VPRO. Dat is wat er gebeurt als mensen de last van het bestaan dragen en er niets aan kunnen veranderen, zou Albert Camus zeggen. Wijzelf zien het nieuws over leven en dood in Syrië en maken ons druk over onze aankopen bij de Bijenkorf. Met het bestaan kun je twee kanten op: of je gelooft in sluitende antwoorden (god, ideologie), of erkent de betekenisloosheid. En daar kun je maar beter om lachen. 

Actrice Kim van Kooten is al jaren bevriend met Tim Kamps. Hoe vond zij het om onder hem te werken, in zijn eerste regie?

‘Tim vroeg me een aantal jaar geleden al: “Kan ik jouw naam noemen als ik met mijn voorstel naar de NPO ga?” Ja tuurlijk, zei ik. Ik vertrouwde Tim heel erg, ook al had hij nog nooit iets geregisseerd. Maar ik had een zwaar jaar achter de rug. Hollands Hoop was ontzettend leerzaam en intensief geweest met Dana Nechushtan. De film Onder het hart die in januari uitkomt, was een emotionele uitputtingsslag. Ik vind het stom, maar ik wilde echt een aflevering lezen voor ik meedeed. Missie Aarde was een riskant project in een nieuw genre. Toen ik het script las, was ik verkocht.

Met de medespelers kon ik prima vijf weken in een studio zitten en Tim deed het goed als regisseur. Ik vind het belangrijk als ik veel aanwijzingen krijg. Hij kan positieve kritiek geven en zegt kleine dingen als “kijk hem eens niet aan als je iets tegen hem zegt?” ­Acteurs als Alex Klaasen of Leo Alkemade doen veel uit zichzelf; ik wacht af. Als autodidact kies je meer op je gevoel, misschien. Tim is heel lief en vrolijk op de set, geen haantje of macho; hij luistert naar ons. Heel fijn.

Ik zat dit jaar in een goede flow. Mijn zelfvertrouwen is gegroeid door Hollands Hoop en die film, ik ben als acteur een nieuwe fase ingegaan. Dus ik dacht: dit kan ik ook wel. Het ging easy, ik voelde me op mijn gemak. Ik ben zó gelukkig geweest die vijf weken. Ik heb gehuild van het lachen. Het was alsof ik elke dag naar mijn werk ging om vermaakt te worden. Zat ik daar als enige vrouw tussen de mannen die ­allemaal grappen maakten. Ze werden steeds erger en viezer, maar ik ben niet snel gechoqueerd. Ik werk graag met mannen en word heel blij van die humor. Ik maakte me wel druk of mijn rol niet saai was, als enige serieuze vrouw tussen de grappige mannen. Maar je hebt die normale mensen ook nodig in een comedy als dit, en mijn rol ontwikkelt zich. Ik had wel even willen weten dat mijn pak er zo sexy uit zag op film, haha. Het zat strak, en het was warm, aan het eind van de draaidag stonk het daar op de set! En dan die surfschoentjes van de mannen. In het volgende seizoen wil ik een tweede pak.