In 1963 beleefde de film Alleman van Bert Haanstra zijn première en zegetocht; voor AvroTros aanleiding voor de serie Nederland van Alleman: een achtdelige verkenning van de verschillen en overeenkomsten tussen toen en nu.

Nederland van Alleman
Donderdag, Nederland 1,22.15-23.00 uur 

‘Het vertrekpunt is steeds het origineel,’ vertelt Annemarieke van Veen (47), als hoofdredacteur info- en entertainment bij IDTV verantwoordelijk voor Nederland van Alleman. ‘We beginnen per thema bij Alleman en vullen dat aan met opnamen die we het hele afgelopen jaar gedraaid hebben, op het strand, in het park, op de fiets. Het gewone en alledaagse, gedurende de wisselende seizoenen. Het derde element bestaat uit archiefmateriaal uit de periode van 1963 tot 2013. Soms gebruiken we dat om de afstand tussen enorme veranderingen te overbruggen, soms is het eenvoudigweg te leuk om te laten liggen, zoals bepaalde beelden uit de jaren zeventig. De periode waarin Haanstra filmde was echt een eiland in de tijd; de wederopbouw was achter de rug, de hippietijd nog niet begonnen. En hoewel er veel veranderd is, zie je ook dat ontwikkelingen zich voordoen in golfbewegingen, dingen zwellen aan of ebben weer weg.’

Haanstra zette een verborgen camera in om menselijk gedrag zo naturel mogelijk te vangen, vijftig jaar later blijken we eraan gewend te zijn om te worden gefilmd. ‘Mensen gaan gewoon door met wat ze aan het doen waren. Of dat nu flirten is, meelopen in een optocht of zonnebaden.’
Een ander belangrijk element van Alleman – in 2007 uitgeroepen tot beste Nederlandse documentaire van na 1945 en met ruim anderhalf miljoen bezoekers nog altijd aanwezig in de top tien van de lijst van best bezochte Nederlandse films – was het commentaar van Simon Carmiggelt. Hij schreef de teksten en sprak ze in. ‘In de serie zal een deel daarvan ook weer te horen zijn. Daarnaast maken we gebruik van een presentator, om zonder de beelden vol te hoeven praten soepel van het ene onderwerp naar het andere te kunnen gaan.’

Gevoel
Wat Van Veen trof is dat veel menselijk gedrag hetzelfde is gebleven. ‘De eerste schooldag, jongeren die om elkaar heen draaien, afscheid nemen van mensen die naar het buitenland vertrekken: op het gebied van emoties verschilt de Nederlander van nu niet van die van toen. Wel zijn de maatschappelijke omstandigheden waarbinnen die zaken zich afspelen vaak heel anders. Er zijn sindsdien vijf miljoen inwoners bijgekomen, in Alleman zit welgeteld één niet-blanke, zondagrust is veranderd in koopzondag.’

Veel, veel van alles. Zo ook wat betreft Alleman: afgelopen jaar was in Man bijt hond acht keer de rubriek ‘Man bijt Alleman’ te zien, acteur Bert Hana maakte de theatervoorstelling #Alleman met gebruik van beelden afkomstig van Google Streetview, er is een transmediaal project ‘Alleman filmt’ in ontwikkeling. Krijgen we geen genoeg van kijken naar onszelf? ‘Zo’n jubileum is natuurlijk aanleiding voor meerdere initiatieven, maar ik denk niet dat die elkaar in de weg zitten. Onze bedoeling is om een bepaald gevoel te laten ontstaan, of dat nu ontroering, herkenning of verbazing is, ten aanzien van “wij Nederlanders”. Want ondanks alle diversiteit, het debat, de kampen en onenigheid kijk je toch echt naar een volk.’